Ποτέ δέν παίρνεις κάτι, ἒστω καί ἂν ἀξίζει, ἀκόμη καί ὃταν τό ἀξίζεις, ἀπό ἓναν σατράπη. (Πατέρας)

 

Τοῦ Γιώργου Δημόπουλου

Στούς συνετά σιωπηλούς.

 

«Τό κυνήγι τῆς ἐξουσίας γεννήθηκε ἀπό τόν φόβο. Ἐκεῖνος πού δέν φοβᾶται τούς ἀνθρώπους δέν ἒχει τήν ἀνάγκη νά τούς ἐξουσιάζει» Bertrand Russel

  Φυσικά καί ἀπορεῖ κανείς πῶς ἂνθρωποι πού ἒχουν τήν  λογική στήν ζωή τους, πῶς ἐξηγεῖται ἱστορικά νά παρασύρονται σέ ἐγκληματικές ἐνέργειες; Οἱ Γερμανοί  πῶς παρασύρθηκαν ἀπό ἓναν Χίτλερ; Οἰ Ἰταλοί πῶς πίστεψαν  σέ ἓναν Μουσολίνι; Καί μάλιστα ἀφέθηκαν πανηγυρικά. Δέν ἦταν ἁπλᾶ ἓνα πραξικόπημα. Ὁ μεγαλύτερος ποιητής τῆς ἐποχῆς του, ὁ Ἒζρα Πάουντ, κατάντησε ἐκφωνητής τοῦ Μουσολίνι. Πίστεψε καί αὐτός στόν ἰεραρχικό Μεσαίωνα. Ἡ διαπλοκή τῶν λογικῶν  κατηγοριῶν αὐτούς τούς μεγάλης ἀξίας  ἀνθρώπους τούς κατάντησε νά κάνουν  πράγματα πού καί ἒνας μικρονοϊκός δέν θά τολμοῦσε  νά κάνει.

  Πῶς  γίνεται ἡ εὐρωπαϊκή  διανόηση νά ὀρκίζεται στό ὂνομα τοῦ Στάλιν πρίν φθάσουμε στά γεγονότα τῆς Οὐγγαρίας; Ὁ Σάρτρ; Ἂνθρωποι ὑψηλῆς νοημοσύνης, ὂχι τυχαῖοι. Δέν εἶναι ἁπλό δεῖγμα  ψυχολογικῆς συμπεριφορᾶς τέτοιου εἶδους ἐπιλογές. Εἶναι μιά  εἰκόνα ἐλλειμματικοῦ ἑαυτοῦ πού προσπαθοῦμε νά τήν συμπληρώσουμε μέ μία φαντασίωση.

  Λένε οἱ κοινωνιολόγοι μας ὃτι ἡ Γερμανία ἒπεσε θῦμα ἑνός μεγάλου  πνευματικοῦ ρεύματος πού τήν διέσχιζε. Τό ἒνα ἦταν ἡ καντιανή παράδοση καί ὁ γερμανικός Διαφωτισμός· τό ἂλλο ρεῦμα ἦταν ὁ ῥωμαντισμός. Δηλαδή  ἡ κυριαρχία τοῦ συναισθήματος ἒφερε τόν  Χίτλερ. 

  Τό ἐπιμύθιο τῆς ἀνολοκλήρωτης, ἀπ’ ὃτι φαίνεται, αὐτῆς ἰστορίας τοῦ ὁλοκληρωτισμοῦ καί πολλών ἂλλων παραλλήλων της, εἰσπράττεται στήν Ἑλλάδα ἀκόμη καί σήμερα. Ποιός γίνεται Ὑπουργός, ποιός Γενικός Γραμματέας, ποιός διευθυντής καί στόν μικρότερο δημόσιο τομέα, ποιός  ἐπίσκοπος, ποιός ὁρίζεται στήν ἱεραρχία ὃλων τῶν κομμάτων, ἀκόμη καί τῶν αὐτοχαρακτηριζόμενων  ὡς Δημοκρατικῶν; Ὃλα τά «ὑπάκουα», «φλύαρα»,  «καλά» παιδιά. (Ὡς «κακό» παιδί, ἒχω ξεχωρίσει σήμερα τόν Δένδια). 

  Ἡ πνευματική   καί διανοητική σκευή τῶν ἡμῖν ἰθυνόντων δέν τούς ἐπιτρέπει νά δοῦν τίς ἱστορικές διαστάσεις τῆς Δημοκρατίας. Μέ ἓνα ἦθος ἀτέρμονης, ἀκατάσχετης  κολακείας πρός τόν κόσμο τοῦ ἀριβισμοῦ, ὡς ὁρίζοντες,  ρυθμίζουν τήν κυκλοθυμική μεγαλομανία τους.

  Οἱ παροικοῦντες ἐν Ἱερουσαλήμ, γνωρίζουν πώς ὃλα τοῦτα γίνονται γιά τήν περιβόητη οἰκονομική διαχείρηση, τό μυστικό τῆς ὁποίας ἒγκειται στήν κολακεία τοῦ ἀριβίστα. Καί κολακεύει κατ’ ἐξοχήν τόν μονίμως ἐπί ξυροῦ ἀκμῆς μέσο ἂνθρωπο ἡ ἰδέα ὃτι εἶναι ἱκανός σέ ὃλα του·  σάν κι αὐτόν δέν ὑπάρχει ἂλλος στόν ντουνιά. 

  Στήν Ἑλλάδα, πού καταβάλλουμε πολύ κόπο, προκειμένου νά διατηρεῖται ἡ ἀναρχία καί νά μήν ἀποδίδει ἡ εὐθεία γραμμή, εἶναι φυσικό οἱ ἐπιθυμίες νά συνυφαίνονται μέ ρετάλια τῆς πραγματικῆς ζωῆς καί σέ ἐσχατολογικά σενάρια.

  Κάτι τέτοιο θά ἦταν μᾶλλον δύσκολο ἐάν δέν ὑφίστατο στήν κοινωνία μας κραταιά ἡ διαπλοκή τῶν προσώπων μέ τούς ρόλους των. Τό ἂγος τῆς διαπλοκῆς στήν σημερινή Ἑλλάδα δέν ἒγκειται μόνο στίς ἀθέμιτες σχέσεις ἐπιχειρηματιῶν καί πολιτικῶν· ἒγκειται καί στήν σύγχυση ἀτομικοῦ ἑαυτοῦ καί κοινωνικοῦ ρόλου, στό ὃτι καταξιωνόμαστε στόν τίτλο, ἀντί ὁ τίτλος, ἡ προσφώνηση, νά καταξιώνεται στόν τρόπο τἠς ζωἠς μας. Σέ μιά ἐποχή ἐπικοινωνίας τῶν Ἐθνῶν καί τῶν ἀνθρώπων πού τείνει νά γίνει καθολική, τό ὓψιστο ἠθικό αἲτημα εἶναι νά σοῦ χαρίζει πρόσωπο ἡ ἲδια σου ἡ ψυχή, ποτέ ἓνας ρόλος ὃσο τιμητικός ἢ ὑψηλός καί νά  εἶναι αὐτός.

  Ἡ δουλειά τοῦ διανοουμένου εἶναι νά μιλάει εἲτε ὑπάρχουν αὐτιά εἲτε δέν ὑπάρχουν. Τά αὐτιά ἐξ ἂλλου λειτουργοῦν πάντα κολακευτικά καί ἡ χειρότερη δοκιμασία πού μπορεῖ νά συμβεῖ  σέ ἓναν, ἀκόμη καί  πνευματικό ἂνθρωπο, εἶναι νά αἰσθάνεται κολακευμένος. Ἀλλά ἀπό τήν στιγμή πού κάποιος μπορεῖ νά κολακευθεῖ, ἒχει χάσει τό παιχνίδι, γιατί δέν μπορεῖ νά πεῖ  αὐτό πού σκέπτεται ἢ δέν μπορεῖ νά σκεφθεῖ διαφορετικά ἀπ’ ὃτι σκέπτεται ὁ κολακεύων. Κανόνας ἂνευ ἐξαιρέσεων. 

  Ἐνώπιον τοῦ αἱματηροῦ ἐφιάλτη πού βιώνει ἡ Ἑλλαδική Κοινότητα ἀπό τούς  μπρουτάλ πολιτικούς μας, τολμῶ νά ρωτήσω ἒτοιμος νά καταρρεύσω, φανερά ἀπελπισμένα, ὃλους τους ἒναν ἓναν, ὁριζόμενους καί ὁρίζοντες, τούς πολιτικούς, πνευματικούς, καλλιτεχνικούς καί ἐκκλησιαστικούς μας δυνάστες καί τά «ὑπάκουα» τέκνα τους.  Γιατί τό κάνεις αὐτό; «Μά γιατί ἐσύ, μέ ἀφήνεις», θά μοῦ ἀπαντοῦσαν μέ σιγουριά, μέ φυσικότητα καί νηφαλιότητα ὃλοι τους.  

  Αὐτό τό ἀνατριχιαστικό σχῆμα – ἐρώτημα τοῦ «ποιός, τελικά, ἂφησε αὐτή τήν μορφή κακοῦ νά μπεῖ στήν κοινωνία μας» ἀπασχολεῖ ὑπαρξιακά πολλούς συνετούς συμπολίτες  μας. Ὁπωσδήποτε θά ὑπάρξουν διαφορετικές ἀπαντήσεις, πού θά ἀποπειρῶνται νά δώσουν ἐξηγήσεις σέ αὐτές τῆς ἲδιας ἱστορίας ἐκδοχές, στό ἲδιο ἐρώτημα, καί ἐνδεχομένως θά ἒχουν μεγαλύτερο ἐνδιαφέρον καί ἀξία ἀπό τίς παραπάνω γραμμές,  αὐτές καθαυτές. 

   Τελικά, μήπως, ἡ εὐγένεια, ὁ φορμαλισμός καί οἰ τύποι δέν εἶναι ἀρετές, ἀλλά ἀδυναμίες πού ἀνοίγουν τήν πόρτα στό κακό; Ὁ πολιτισμός καί ἡ αὐτοσυντήρηση εἶναι ἒννοιες ἀσύμβατες ἐνῶ ταυτόχρονα κλείνει τό μάτι καί στήν ἂρρητη, ἀπροσδιόριστη σχεδόν ἐρωτική γοητεία πού μπορεῖ νά ἐξασκεῖ τό ἲδιο τό «κακό» ἢ ἒστω ἡ πρωτόγονη «ἀρρενωπή»  του ὀπτικοποίηση.

 Δέν ἀεροβατῶ, δέν κλείνεται αὐτή ἡ ἱστορία ὃ,τι καί νά πεῖς γιά τούς ἐξουσιολάγνους. Σέ   σμίκρυνση, ἡ ἱστορία τοῦ κακοῦ συντηρεῖται τοπικά ἰδία στό ΠΙΙΕΤ ἐπειδή οἱ ὀριζόμενοι ἒχουν τήν ἀπίστευτη ἱκανότητα νά βλάπτουν ἂλλους ἀνθρώπους χωρίς ἰδιαίτερη δυσκολία, ἢ δικαιολογία, ὃπως ἀκριβῶς ὁρίστηκαν. Ἀνενδοίαστα προσλαμβάνουν καί ἀποκλείουν μέ διάφορα τερτίπια, κύκλος ὁ ὁποῖος ἀσύστολα πλέον διαρκῶς ἐπαναλαμβάνεται, ὡς ἐπίδειξη  δύναμης, ἐκείνων πού θέλουν νά ἐπιβάλουν τήν ἐξουσία πάνω σέ ἐκείνους πού τήν παραχωροῦν, σπρώχνοντας τό ἐκκρεμές ὃλο καί πιό δεξιά, πρός τόν αὐταρχισμό.

   Πόσοι ἀπό ἐμᾶς δέν χρωστᾶμε τήν ἐπιτυχία μας στήν ἐπιτυχή προσπάθειά μας νά «κολλήσουμε» κάπου, ὣστε νά μποῦμε στό παιχνίδι συσχετισμῶν, μπλεγμένοι σέ συναλλαγές, σχέσεις  καί καταστάσεις, χωρίς νά ὑπολογίζουμε, ἀδιαφορώντας καλύτερα, γιά τίς ὁπωσδήποτε ἐσωτερικές φθορές, ἢ τί λένε οἱ ἂλλοι γιά μᾶς.  Ἀπό αὐτήν τήν ἂποψη θεωρῶ ὃτι ἦταν μεγάλη εὒνοια γιά  ὃσους ἀρνήθηκαν αὐτή τήν ἐπιλογή.

  Ὃ,τι σάπιο καί στραβό συντελεῖται μπρός στά μάτια μας, πανελλαδικά καί τοπικά,  τόσα χρόνια τώρα, δέν  διορθώνεται οὒτε ξηλώνεται μέ  αὐτό τό ἂρθρο. Ἀκόμη κι ἂν ἀποτραβηχτοῦμε ἀπό τήν μακάβρια χυδαιότητά τους, θά παραμείνουμε ταραγμένοι  καί ἀναμφίβολα πιό ἀνασφαλεῖς.  Ἂς καταλάβουμε ὃμως τουλάχιστον, ὃτι σέ κάποιες κοινωνικές περιοχές δέν εἲμαστε μιά κανονική κοινωνία, μιά κοινωνία πού τό παλεύει.

  Ἡ  μόνη βεβαιότητα πού ἒχω αὐτή τήν περίοδο εἶναι πώς ὁ κύκλος τοῦ κακοῦ τοπικά δέν κλείνει ὃσο διαρκεῖ ἡ ἀδιαφορία-ἀνεκτικότητα πού ἒχουμε παραχωρήσει στἠν  συγκεκριμένη ἰερατική σύνθεση.  Λέτε νά ἐχουν δίκιο οἱ ψυχαναλυτές ποῦ λένε ὃτι τό  «κακό» ἑρμηνεύεται «ἰδιωτικά» καί στενά πάνω στήν λογική πού θέλει τούς «τραυματισμένους ἀνθρώπους νά προκαλοῦν τά μεγαλύτερα τραύματα»;