Φαῖδρος (Πλάτωνος)

 

   Μέ ἄξονα τήν ἀνάλυση τῆς ἔλξης πρός τό κάλλος τῶν  ἀνθρώπινων μορφῶν, ὁ Πλάτωνας διερευνᾶ τά  ζητήματα τῆς ὑφῆς τοῦ ἔρωτα, καθώς καί τῆς  φύσης καί τῆς  σύνθετης δυναμικῆς τῆς ἐρωτικῆς σχέσης, στό διαλογικό ἔργο του «Φαῖδρος».

 Ὁ διάλογος ἐκτυλίσσεται ἐκτός τῶν τειχῶν τῆς  Ἀρχαίας Ἀθήνας, στήν περιοχή τῶν Στύλων τοῦ Ὀλυμπίου Διός. Ὁ Σωκράτης πέφτει καταμεσήμερο πάνω στόν Φαῖδρο, ὁ ὁποῖος ἀπό νωρίς τό πρωί ἦταν μέ τόν Λυσία καί ἐκείνη τήν ὤρα βγῆκε νά ξεμουδιάσει. Ὁ Λυσίας  σ’ αὐτή τήν ρητορική ἐπίδειξη ἀπηύθυνε στό ἀκροατήριο ἕναν λόγο ὁ ὁποῖος, καθώς φαίνεται, ἦταν προκλητικός. Ὑποστήριξε τήν καινοφανῆ ἀποψη ὅτι ὁ ἐρωμένος ὀφείλει νά χαρίζεται στόν ἐραστή ὀ ὁποῖος δέν τόν ἀγαπᾶ καί ὄχι σέ ἐκεῖνον πού τόν ἀγαπᾶ. Ὁ Σωκράτης κάνει ὅτι ἐντυπωσιάζεται καί λέει στόν Φαῖδρο νά τοῦ ἐπαναλάβει τόν λόγο. Τά ὑπόλοιπα στόν Διάλογο· σᾶς τόν συνιστῶ.

  Προσωπικά θά σταθῶ σέ δύο σημεῖα: σέ αὐτό τῆς ἀρχῆς καί σέ αὐτό τοῦ τέλους. Ὁ Φαῖδρος καί ὁ Σωκράτης προχωροῦν κατά μῆκος τοῦ Ἰλισοῦ, δύο τρία στάδια πιό πέρα στό ἱερό τῆς Ἄγρας, ὅπου καί ὁ ὁμώνυμος δρόμος σήμερα. Ὅπως πήγαιναν ὁ Φαῖδρος ρωτάει ἐάν ἐκεῖ πού ἀκριβῶς περνοῦν εἶναι τό σημεῖο ὅπου κατά   τήν παράδοση ὁ Βορέας ἄρπαξε τήν Ὠρείθυια καί ζητάει ἀπό  τόν Σωκράτη νά τοῦ πεῖ ἄν πιστεύει αὐτά τά παραμύθια. Ὁ Σωκράτης τοῦ δίνει πληρωμένη ἀπάντηση. Ἐάν εἶχε τήν   ἀπιστία τῶν  διανοουμένων, δέν θά ἦταν ἄτοπος, τό παράδοξο ὄν πού ὅλοι γνωρίζανε.

  Τό δεύτερο σημεῖο σημειώνεται στό τέλος τοῦ διαλόγου. Ἡ συζήτηση μεταξύ   Σωκράτη καί  Φαίδρου  ὀργανικά ἐξαντλήθηκε καί δέν μένει πλέον τίποτα  νά εἰπωθεῖ. Ἕνα «τίποτα» πού ἐδῶ θά σχηματίσει τό νόημά του, ἑλληνικώτατα, μέ καταπληκτική προς τόν θεό εὐχή: «Θεέ μου Πᾶν, καί ἐσεῖς οἱ ἄλλοι θεοί τοῦ τόπου, χαρίστε μου ἐσωτερική ὁμορφιά, φιλιῶστε τό ἐκτός μου μέ τό μέσα. Κάντε με νά πιστέψω στόν πλοῦτο τῆς σοφίας καί δῶστε μου τόση ὅση ἀντέχει ὁ μετρημένος  ἄνθρωπος» Αὐτή ἡ προσευχή μέ ἐκφράζει, καί κατά καιρούς τήν ἐκφέρω πρός τήν Ἁγία Τριάδα.

  Προσωπικά ὅ,τι λέω τὸ χρωστῶ στοὺς Ἀρχαίους. Ὅσα θαύμασα στοὺς νεώτερους καὶ ὅ,τι νόμισα πὼς ἀνεκάλυψα μόνος μου τὰ συνάντησα ἀργότερα σὲ παλιὲς γραφές. Μετὰ τὸν Πλωτῖνο ἡ φιλοσοφία δὲν ἔχει τίποτα νὰ πεῖ, ὅπως μετὰ τὸν Χριστὸ ἡ ζωὴ δὲν ἔχει τίποτα νὰ κερδίσει. Δὲν ἔχω οὔτε πρωτοτυπία οὔτε φιλοδοξίες πρωτοτυπίας. Τὸ καλύτερο ποὺ ἔχουμε νὰ κάνουμε, καὶ τὸ βρίσκω σπουδαῖο καὶ δύσκολο, εἶναι νὰ ποῦμε μὲ δικά μας λόγια ἀλήθειες παμπάλαιες. Ἡ πιὸ δυνατὴ πρωτοτυπία εἶναι ἡ οἰκειοποίηση. Μὴ μᾶς διαφεύγει ὅτι ὁ Ἑλληνισμὸς καὶ ὁ Χριστιανισμὸς εἶναι ἀπ’ ἀρχῆς μέχρι τέλους δάνειο καὶ ἀπ’ ἀρχῆς μέχρι τέλους καινούργιοι.

Τό ἱερό είναι γένους θηλυκού

 

Ἕνα χειμωνιάτικο πρωϊνό βρέθηκα νά διασχίζω τήν Παλλάδα. Ἡ ἀτμόσφαιρα ἦταν κρυστάλλινη, διαυγής, ὥστε διέκρινε κανείς μαζί μέ τήν πραμάτεια καί τίς φωνές τῆς ἀγορᾶς. Μέσα σ’ αὐτό τό σκόρπισμα πρόβαλε ἡ κυρά Παρασκευούλα  μ’ ἕνα πλεκτό χοντροκόκκινο, τυλιγμένο στό κατεβασμένο της κεφάλι, σάν αἱμάτινο  φωτοστέφανο λές, κρατῶντας  ἀπό τό μπράτσο  τόν ἀόμματο  ἄντρα της, τόν κυρ Νίκο-ὡς ἄλλη Ἀντιγόνη τόν Τύραννο- τυλιγμένον  μ’ ἕνα σκαρλᾶτο σκοῦφο καί ἕνα ἀζάρο περιλαίμιο, καί βάδιζαν σάν νά μήν τούς ἄγγιζαν τίποτα ἀπό ὅλα αὐτά. 

Ὅ χρόνος πού χρειάστηκε νά περάσουν τήν ἀγορά, αὐτά τά λίγα λεπτά, ἦταν ἀρκετά τά πάντα να συσχηματιστοῦν μαζί τους καί ἐγώ νά βρῶ τόν ἄξονα πού μοῦ  ἔλειπε. Τό χειμωνιάτικο σφίξιμο κατέλαβε μιά ἐαρινή μυρουδιά, ἡ ὁποία δέν χαλάρωνε ἀπλὼς τούς ἁρμούς, ἀλλά διέλυε κυριολεκτικά τό σύνολο. Κάτι εἶχε ἀλλάξει ριζικά τό πέρασμά τους. Ἔνωσαν φωνές, ἀνθρώπους, πράγματα, ὁ σταυρός τους ἔφερε καί τό βάρος τοῦ συμφυρμοῦ.

Ὧρες  ὧρες  συλλογιέμαι ὅταν ὁ Ντοστογιέφσκι βεβαίωνε ὅτι ἡ ὀμορφιά θά σώσει τόν κόσμο, ἐννοοῦσε αὐτήν τήν κυρά, εἶχε στόν νοῦ του τήν προσφορά, τό δόσιμο αὐτῆς τῆς  Γυναῖκας. Δέν εἶναι ἡ πράξη ποὐ τήν χαροποιεί εἶναι τό ἀγαθό πού τήν κάνει πιό εὔμορφη, ὁ δεσμός της μέ τήν ζωή στερεώνεται στά βάθη τῆς  ψυχῆς της. Γνωρίζει ὅτι πρέπει κανείς νά μήν ζεῖ γιά νά γλιτώσει ἀπό τόν πόνο. Ἀγωνίζεται νά φθάσει τό φῶς τῆς  ζωῆς, ὑπακούοντας σ’ ἕνα κραδασμό ψυχῆς ὑπέρλογο. 

Τό κορμί της ἕνα φύλλο-λουλούδι, ἡ ζωή, ό θάνατος, ὁ κόσμος, τό εἶναι. Μυστικά,  ταπεινά, εὐλαβικά, μετατίθεται δέν κατονομάζει, ἄλλά σιωπᾶ. Διακρίνει καί αἰσθάνεται αὐτό πού οὔτε βλέπεται οὔτε ἑρμηνεύεται. Ἡ σκέψη της εἶναι ἡ μοναδική ἀντίσταση στό κακό, στήν ἀδικία. Ἀντιστέκεται μέ  τήν ἀέναη θηλυκή   ἀρχή, μέ τήν αὔρα τῆς  διαφοράς ἐπαναστατικά, ἀναρχικά.

Τά χέρια της, καμωμένα γιά νά συγκρατοῦν καί νά δείχνουν σέ ὅλους μας, τούς χωρίς ἐνδοχώρα  τυφλούς τῆς σήμερον, ἄνδρες καί γυναῖκες,  τήν σταθερότητα, τήν βεβαιότητα, τήν πιό καθησυχαστική, τρυφερή πλευρά τῆς ἄσβεστης ἠρεμίας  τοῦ ἐνθάδε καί τοῦ ἐπέκεινα. Τό θαῦμα τῆς ἱερότητας εἶναι ἐγκιβωτισμένο σ’ αυτή τήν γυναίκα, στήν ἀπτότητα μέ τήν ὁποία ζεῖ τίς στιγμές τοῦ χρόνου καί τήν ζωή.

 

Ἀναδημοσίευση ἀπό τό  58^ο τεῦχος τῆς Ἐνδοχώρας   

Ἀρχίζοντας

 

  Οἱ πρῶτες δημοσιογραφικές παρεμβάσεις μου τοπικά φιλοξενήθηκαν στήν ἐμβληματική «Ἐνδοχώρα», τῆς ὁποίας ἐκδότης, ὡς γνωστόν, ἦταν ὁ δικηγόρος   Γιῶργος Κολλάρος. Κρατῶ ἀπό τόν   Γιῶργο,   ἀγαθές ἀναμνήσεις συνεργασίας. Οὐδέποτε παρενέβη στά κείμενά μου, δέν πατρόναρε, δέν ἀπέρριψε, δέν  ἐπέστρεψε ποτέ καμία ἄποψή μου.

  Μέ τήν διακοπή τῆς ἔκδοσης τῆς Ἐνδοχώρας, σκέφθηκα νά στήσω δικό μου περιοδικό,  ἀλλά ἐπειδή σποραδικά τά κείμενά μου ἐφιλοξενοῦντο στό «Ξάνεμο» καί κάποια ἀποσπάσματά τους σέ ἔντυπη μορφή στόν «Φάρο», τό ἀνέβαλα.   

   Ἀπό τήν περασμένη Ἄνοιξη, στήν ἀρχή διστακτικά καί  μέ τήν πάροδο τοῦ χρόνου πιό ὀρεξάτα,  αἰσθανόμενος  τό σέ τοπικό ἐπίπεδο κενό ἑνός παρεμβατικοῦ περιοδικοῦ, ἀποφάσισα νά διακινδυνέψω τό ξεκίνημα μιᾶς ἐκδοτικῆς προσπάθειας, ἐλπίζοντας  ὅτι σύν  τῷ χρόνῳ  θά ὑπάρξουν συνεργάτες, κατά τόν ἴδιο τρόπο πού  κάποια στιγμή ἀναπάντεχα καί  ἐγώ φιλοξενήθηκα στίς σελίδες τῆς «Ἐνδοχώρας». Τήν περασμένη Ἀνοιξη λοιπόν ἡ σύλληψη καί μετά ἀπό ἕνα χρόνο κυοφορίας, ἠ γέννα τῆς ἠλεκτρονικῆς «Ἀντοψίας».  

   Ὅλοι σήμερα μιλᾶμε γιά κρίση. Πολιτική, κοινωνική, οἰκογενειακή, ἐκπαιδευτική, ἐκκλησιαστικο-θρησκευτική, πολιτιστική, οἰκονομική καί ὀξυμένα αὐτή τήν περίοδο οἰκολογική. Μάλιστα πολλοί μιλᾶνε γιά  ὁριακή κρίση, ἀφοῦ γιά πρώτη φορά στήν ἱστορία ἡ ἀνθρωπότητα καλεῖται νά  ἀντιμετωπίσει τό πρόβλημα τῆς ἴδιας τῆς βιολογικῆς της ἐπιβίωσης.  Ὁρισμένοι, ἰδιαίτερα εὐαισθητοποιημένοι βιώνουν ἔντονα τήν ὀδύνη τῆς κρίσης καί βάζουν τό δάκτυλο στήν πληγή. «Ξέρεις τί θά πεῖ νά μήν συμβαίνει τίποτα, νά γίνονται τόσα πράγματα δίπλα σου, γύρω σου καί  μέσα σου νά μήν συμβαίνει τίποτα;» ἔλεγε μεταξύ τῶν ἄλλων σέ μιά ὀλιγομελή ἄγνωστη παρέα ταξιδιωτῶν ὁ Κορνήλιος Καστοριάδης σέ συμπτωματικό ταξίδι μας ἀπό Θεσσαλονίκη πρός Τῆνο  μέ τό πλοῖο «Ἄνεμος». «Καί ξέρεις, συνέχισε, τί ἀρχίζει  νά συμβαίνει ὅταν αὐτό τό μηδέν στό ὁποῖο βρίσκεσαι τό ἐπισκεφθεῖ ὁ Ἕλλην Λόγος, ἡ Σοφία του;».

  Ἡ  εὐαισθησία, ὁ γεμᾶτος ἀγάπη καί ἐλπίδα πόνος πού κρύβουν τά παραπάνω, στό πόδι, λόγια τοῦ φιλοσόφου μας, θά ἀποτελέσουν τόν δείκτη πορείας τῆς «Ἀντοψίας», προσθέτοντας στόν Λόγο τοῦ Ἕλληνα, τόν Λόγο τοῦ Εὐαγγελίου, τόν Λόγο τῶν Πατέρων καί τῶν Μαρτύρων. Δέν εἶναι ἀπό σύμπτωση πού ὁ Ἑλληνισμός εἶχε ἰσχυρή παρουσία μεταξύ τῶν Πατέρων τῆς Ἐκκλησίας, Ἀνατολῆς καί Δύσης, οἱ ὁποῖοι ἐνεθάρρυναν τήν ἀξιοποίηση τῶν μεγάλων κατακτήσεων τοῦ ἀρχαίου πνεύματος στά πλαίσια ἑνός χριστιανικοῦ κόσμου. Ἡ ἑλληνική φιλοσοφία, κρατοῦσε ἐνεργό τό χριστιανικό μέτωπο τοῦ ἐλλόγου ἀπέναντι στήν φύση καί στόν πολιτισμό.  

  Στήν σκέψη μου ὁ πήχης εἶναι ὑψηλός, καί δέν μπορεῖ νά προσεγγισθεῖ παρά μόνο μέ τήν συνεργασία σας. Ἕνα περιοδικό ἔχει νόημα μόνο ὡς πράξη κοινωνική, ὡς μιά πραγματική ἀνταλλαγή καί περιχώρηση τῶν ἐμπειριῶν ὅλων ὅσων τό γράφουν καί τό διαβάζουν. Γιά αὐτό παρακαλῶ τόν συμμετοχικό σας λόγο τακτικά ἤ εὐκαιριακά. Νά ἀνταποκριθεῖτε στό κάλεσμα αὐτό, φθάνει νά ἔχετε κάτι νά πεῖτε, χωρίς νά ἐνδιαφέρεστε γιά τό πῶς. Κανείς δέν πάει μπροστά ἀπό μόνος του. Μᾶς προκόβει, εὐπρόσδεκτα, ἡ ἀγάπη τοῦ ἄλλου, ἡ ἀνάσα τοῦ διπλανοῦ,  πρό παντός τοῦ ἀντιπάλου μας, μᾶς τραβᾶ ἀπό τό σκοτάδι τῆς ἐπιθανάτιας μοναξιάς  καί τῆς  ἀπομόνωσης, ἀκόμη καί ἡ θύμηση τῆς ἄποψης τοῦ ἀνθρώπου πού αἰσθανόμαστε ἀπέραντο μίσος. Σέ αὐτή τήν πορεία χωροῦν ὅλοι, συν-χωρᾶμε, ὅλοι ἔχουμε λόγο, ὅλοι ἔχουμε ἄποψη.

  Σκέπτομαι ὅτι τά κείμενα θά εἶναι ποικίλα. Οἱ ἀφορμές τους καί τά θέματά τους διάφορα, ὡστόσο ὅλα θά δένουν σέ μιά ραχοκοκαλιά, θά ἔχουν τήν ἴδια  προοπτική: Θά διαυγάζουν τήν ἑλληνική, καί τήν χριστιανική  ταυτότητά μας, στἠν σχέση μας μέ τόν ἑαυτό μας, τόν ἀπέναντι καί τόν δίπλα μας, μέ ὅλο τόν κόσμο, τήν ὄσμωση τοῦ μέσα μας μέ τό ἔξω, τό κοντινό, τό μακρινό, τήν συνάντηση τοῦ οἰκείου μέ τό ἐχθρικό καί τό ἄγνωστο. Τοῦτο δέν σημαίνει ὅτι δέν θά ἔχει θέση ὁ ἄθεος λόγος, ὁ λόγος τῆς διαφοροποίησης καί γενικά ὁ ἐκ διαμέτρου ἀντίθετος λόγος.

  Αὐτό τό κοινοτικό πνεῦμα πού τόσο θεμελιακά χαρακτηρίζει τόν Ἑλληνισμό καί τόν Χριστιανισμό, τό  πρόσωπο μέ πρόσωπο μέ τόν διπλανό μας, πρό παντός αὐτό τό κατάματα μέ τόν ἑαυτό μας, τό ἀπ’ ἔξω κοίταγμα τοῦ ἑαυτοῦ μας, θέλει νά ἐκφράσει ὁ τίτλος τῆς προτεινόμενης ἠλεκτρονικῆς σελίδας,  τῆς   ὁποίας ἡ συχνότητα καί ἡ διάρκεια θά ἐξαρτηθεῖ ἀπό τό δικό σας συμμετοχικό εὖρος.

  Δέν ἐπιδιώκω σπουδαῖα πράγματα., δέν φιλοδοξῶ  νά διδάξω, ἤ νά ἐκφράσω ἀλάνθαστα τόν Ἑλληνισμό καί τόν Χριστιανισμό. Ποιός εἶμαι ἐγώ πού θά τολμοῦσα κάτι τέτοιο. Θέλω νά λειτουργήσω ἀπλά, ἔξω ἀπό τύπους καί κανόνες,  ζωντανά, καταθέτοντας τίς ἐμπειρίες τῶν μεγάλων ἀναζητητῶν  τοῦ παρελθόντος, συσχετισμένες μέ τήν γεμᾶτη ἀγάπη καί πόνο ἀγωνία, ἀναζήτηση καί  εὐαισθησία πού κρύβει ἡ ψυχή τῶν ἀνθρώπων τῆς ἐποχῆς μας.

Γιῶργος Δημόπουλος

Τηλ. 6934107270

Email antopsia@gmail.com