Ο Ασύρματος στα φιλόξενα χέρια μιας πολυμελούς οικογένειας.

 

Ἀννα Κ. Κορνάρου-Καλαμαρά 

Στις 28 Οκτωβρίου 1940 ήχησαν στο ήρεμο ΄ Εθνος μας οι σειρήνες του πολέμου. «Αιιταλικαί στρατιωτικαί δυνάμεις από της 5.30΄σήμερον προσβάλλουν τα ημέτερα τμήματα προκαλύψεως της ελληνοαλβανικής μεθορίου. Αι ημέτεραι δυνάμεις αμύνονται του πατρίου εδάφους» ήταν το πρώτο πολεμικό ανακοινωθέν. ..΄Ωριμος ο Λαός μας με άκρατο ενθουσιασμό αντιμετώπισε το γεγονός και πίστεψε απ’ την πρώτη στιγμή ως Οδηγήτρια στον άνισο αγώνα τη Θεομήτορα, που προσβλήθηκε στις 15 Αυγούστου 1940 στο νησί Της. Τότε που τορπιλλίστηκε το εύδρομο του στόλου μας «ΕΛΛΗ» στο λιμάνι της Τήνου από ιταλικό υποβρύχιο. Αγωνίστηκαν τα παλικάρια μας στην ελληνική αμυντική γραμμή, εκεί ψηλά από τις ακτές του Ιονίου ως τις Πρέσπες, σ’ ένα μέτωπο μήκους 250 χιλιομ. Και απ’ τις 14 Νοεμβρίου 1940 δεν αμύνονται πια, αλλά επιτίθενται σε όλο το μήκος του μετώπου και καταδιώκουν τον εισβολέα βαθιά στο αλβανικό έδαφος.

  Αλλά στις 6 Απριλίου 1941 δεχόμαστε την επίθεση και της Γερμανίας. Αντιμετωπίζουμε δύο αυτοκρατορίες. Κάμπτεται η αντίστασή μας και βυθιζόμαστε στην Κατοχή. Ο Λαός μας όμως δεν συμβιβάζεται. Δεν του επιτρέπει η Ιστορία του και το ένδοξο απ’ τα πανάρχαια χρόνια παρελθόν του να μείνει υπόδουλος. ΄Ατομα και ομάδες, σε όλη την Ελλάδα, ανοργάνωτες στην αρχή, ξεσηκώνονται και προκαλούν φθορές στον εχθρό. Και στα νησιά μας περιμένουν το σύνθημα. Περνούν πετρελαιοκίνητα (καϊκια) απ’ την Τήνο κι έχουν στ’ αμπάρια τους παλικάρια για τη Μέση Ανατολή. ΄Ελληνες και Σύμμαχοι στρατιωτικοί ή διωκόμενοι απ’ τα στρατεύματα Κατοχής. Και προσωπικότητες Στρατιωτικές και Πολιτικές περνούν απ’ την Τήνο. Σταθμεύουν για λίγο κι ύστερα για τη Μέση Ανατολή. Ανάμεσά τους ο Κωνσταντίνος Καραμανλής και ο Γεώργιος Παπανδρέου γνωρίστηκαν με τους κατοίκους του νησιού και συνέχισαν μετά την απελευθέρωση τη φιλία τους.

  Οι λεμβούχοι κι οι ψαράδες μας, αεικίνητοι σ’ εκείνες τις περιστάσεις, συντρέχουν,όπως μπορούν, να κατευθύνουν τα καϊκια σε ασφαλείς και αθέατους απ’ τα εχθρικάπεριπολικά και παρατηρητήρια όρμους. Με φιλόξενη διάθεση φροντίζουν για την ασφαλή μετάβασή τους στη Μέση Ανατολή. Θα πέρασαν τότε απ’ τα τρία νησιά ΄Ανδρο, Τήνο, Μύκονο περί τους 300 εθελοντές για να πολεμήσουν με τον συμμαχικό στρατό.

   Κι όταν ήρθε η ώρα και δόθηκε διαταγή στον Ανθ/γό του Πεζικού Βασίλη Κοσκινά, που υπηρετούσε τότε στο Στρατό της Μ. Ανατολής, ν’ αναχωρήσει για την κατεχόμενη Ελλάδα και συγκεκριμένα για τις Κυκλάδες, προκειμένου να εγκαταστήσει δίκτυο πληροφοριών και δολιοφθοράς εις βάρος του εχθρού, με ενθουσιασμό γνωρίζει πού θα κατευθυνθεί. Στην Τήνο ! ΄Ηταν η γεωγραφική θέση του νησιού στο σταυροδρόμι μεταξύ Ηπειρωτικής Ελλάδας και Μ. Ασίας. Επί πλέον όμως είχε και θετικές πληροφορίες για τους ανθρώπους του νησιού. Γνωρίζεται με τον Τελώνη και Λιμενάρχη τότε της Τήνου Λάμπρο Τσούρα. Πείθεται για τα φρονήματα και τις ικανότητες του κι αρχίζει η ένθερμη συνεργασία μαζί του. Φιλοξενείται με κάθε προφύλαξη στο σπίτι του επί 22 ημέρες και καταστρώνουν τα σχέδια για τη συμμετοχή της Τήνου στον Αγώνα κατά των κατακτητών.    

   Αποφασίζεται η Τήνος να γίνει έδρα της Οργανώσεως και διαμονής του Αρχηγού, αλλά και τόπος εγκατάστασης και λειτουργίας του σταθμού Ασυρμάτου. Γίνεται η Τήνος Συμμαχική Βάση στην κατεχόμενη Ελλάδα και οι υποχρεώσεις αυξάνονται. Μεγάλες οι ευθύνες. Ανταλλάσσονται πληροφορίες για έμπιστους και ικανούς ανθρώπους με κάθε λεπτομέρεια. Η Οργάνωση επεκτείνεται και δικτυώνεται σε όλο το Νομό Κυκλάδων. Επιλέγονται άτομα εμπιστοσύνης, που θα στελεχώσουν τα κλιμάκια κάποιων νησιών. Αρχηγός της Οργάνωσης Πληροφοριών και Δολιοφθοράς Κυκλάδων ο Ανθ/γός Βασίλης Κοσκινάς με το ψευδώνυμο Παύλος Σπανός, άεργος Ναυτικός. Υπαρχηγός της Οργάνωσης και αναπληρωτής του Αρχηγού κατά τη διάρκεια απουσίας του στη Μ. Ανατολή ή στα νησιά του Νομού, ο Τελώνης Τήνου Λάμπρος Τσούρας. Αναγνωρίζεται ο Τσούρας ως επίσημος πράκτωρ και από τους Αμερικανούς με αριθμό 42 και εφοδιάζεται με κρυπτογραφικό κώδικα, για να συνεχίζεται η λειτουργία του Ασυρμάτου χωρίς διακοπή.

   Πού θα εγκατασταθεί όμως ο Ασύρματος και πώς θα εξασφαλιστεί η απρόσκοπτη λειτουργία του; Εκεί θα διαμένει και ο Χειριστής. ΄Επρεπε λοιπόν να βρεθεί μια περιοχή στις παρυφές της πόλης Τήνου, για να απομακρύνεται εύκολα σε περίπτωση ανάγκης ο Χειριστής. Επίσης να είναι σε ύψωμα για την καλή απόδοση του Ασυρμάτου, αλλά να υπάρχει και ορατότητα για τον έλεγχο της περιοχής από κάθε ύποπτη κίνηση.

  Μελετήθηκαν όλες οι περιοχές της Τήνου μία προς μία, με επιτόπια μετάβαση, και ξεχώρισε η περιοχή στη θέση «Βαρύ». Σ’ εκείνη την ιδανική θέση βρισκόταν το σπίτι του Νικολάου Κορνάρου. Απομονωμένο το σπίτι στο ύψωμα, ψηλά, πίσω και αριστερά του Ναού της Μεγαλόχαρης, με θέα το λιμάνι, τη θάλασσα μακριά μέχρι τα ουρανοθέμελα. Στο βάθος αριστερά κρυβόταν ένα άλλο μικρό σπιτάκι, χωμένο μέσα στα δένδρα και στις κληματαριές, τελείως αθέατο, λες και ήταν παραγγελία για την εγκατάσταση του Ασυρμάτου και τη διαμονή του Χειριστή.

   Οι ιδιοκτήτες όμως είχαν τη δύναμη και το θάρρος να επωμιστούν τέτοια ευθύνη, να θέσουν σε καθημερινό κίνδυνο τη ζωή ολόκληρης της οικογένειας; Από την έρευνα προέκυψε η πληροφορία ότι το σπίτι κατοικείται από μια πολυμελή οικογένεια, 12 τα παιδιά και 2 οι γονείς, 14 άτομα. Δύσκολο να εξασφαλιστεί η εχεμύθεια. Αλλά η ιδανική θέση του σπιτιού ανάγκασε την Οργάνωση να αναζητήσει πληροφορίες για το ποιόν και το φρόνημα των ανθρώπων. Είναι αφοσιωμένοι στην ιδέα της Πατρίδας και της ελευθερίας;

  Οι αποκαλύψεις ενθουσίασαν τους ερευνητές. Ο Νικόλαος Κορνάρος είχε πολεμήσει στους Βαλκανικούς πολέμους. Τυμπανιστής κατά την πολιορκία και την απελευθέρωση του Μπιζανίου ξεσήκωνε τις καρδιές των στρατιωτών βροντώντας το τύμπανο. Μιλούσε για τις ιστορικές στιγμές, που έζησε και έκλαιγε από συγκίνηση… Ο πρώτος γιος, ο Στυλιανός, υπηρετούσε τότε Αρχιμανδρίτης- ιεροκήρυκας στη Μητρόπολη Σύρου, ενώ στον πόλεμο του 1940 διετέλεσε στρατιωτικός Ιερέας στο αλβανικό μέτωπο εμψυχώνοντας το Στρατό μας. Ο δεύτερος γιος, ο Κωνσταντίνος, έγγαμος, πολέμησε στην Αλβανία, τραυματίστηκε στο Τομόρι και σώθηκε ως εκ θαύματος. Ο τρίτος κατά σειρά γιος, ο Δημήτρης, Μηχανικός του Εμπορικού Ναυτικού, είχε ήδη ενταχθεί στην Οργάνωση, και μάλιστα υπηρετούσε σαν πλήρωμα σε πετρελαιοκίνητο της υπηρεσίας. Αμέσως είχε ακολουθήσει η προσχώρηση στην Οργάνωση και του άλλου αδελφού, του Παπα- Λευτέρη κι ύστερα του Βαγγέλη, τουΑρτέμη και του Χαράλαμπου.

  Μετά τις αίσιες αυτές αποκαλύψεις έγιναν όλα πιο εύκολα, ώστε αμέσως ανετέθη στον Παπα- Λευτέρη να διεκπεραιώσει όλες τις υπόλοιπες διατυπώσεις και πολύ γρήγορα το μικρό σπιτάκι, απομονωμένο μέσα στην κατάφυτη εκείνη περιοχή, υποδέχεται τον Ασύρματο και τον ασυρματιστή Στάθη Σιδέρη από την ΄Ανδρο. Εκείνος αμέσως ρίχνεται στη δουλειά απερίσπαστος. Ξέρει καλά πως άγρυπνα μάτια παρακολουθούν κάθε ύποπτη κίνηση στην περιοχή και μια ολόκληρη οικογένεια φροντίζει για την ασφάλειά του και συνεργάζεται για την επιτυχία του πατριωτικού έργου. Εδώ θα πρέπει να τονίσουμε πως τόσο άκρα ήταν η μυστικότητα μεταξύ των μελών της οικογένειας, ώστε ο πατέρας μας Κωνσταντίνος, έγγαμος, όπως αναφέραμε- εγώ δεν είχα γεννηθεί, ήταν στα μέσα του 1944- δεν γνώριζε πως στο σπίτι τους στο «Βαρύ» λειτουργούσε Ασύρματος και φιλοξενούνταν κατά καιρούς μέλη της Συμμαχικής αποστολής. Γιατί; Για το φόβο μήπως κάτι πει, έστω εμπιστευτικά, στην οικογένεια της γυναίκας του.

   Και συνεχίζεται η προσπάθεια εναντίον του εχθρού. Με πληροφορίες του Ασυρμάτου στους Συμμάχους βομβαρδίζεται η ναυτική βάση της Σύρου από θάλασσα και αέρα. Καταστρέφονται οι λιμενικές και στρατιωτικές εγκαταστάσεις κι όλα σχεδόν τα πλοία που διέρχονται απ’ το λιμάνι για ανεφοδιασμό. Πού να ξεμυτίσει νηοπομπή και να μη δεχθεί επίθεση; Γέμισαν ναυάγια οι ακτές των νησιών και πτώματα Γερμανών στρατιωτικών. Τέσσερα γερμανικά πλοία βυθίστηκαν στις ακτές του νησιού και κάθε τόσο διαλύονταν νηοπομπές και μεμονωμένα πλοία.

   Μπροστά σε τέτοια καταστροφή οι Γερμανοί ψάχνουν να βρουν Ασύρματο. ΄Ενας είναι ή πολλοί; Και σε ποιο νησί; Βάζουν σε ενέργεια ραδιογωνιόμετρα. Στέλνουν δικούς τους ανθρώπους στα νησιά να μάθουν πού εδρεύουν εκείνοι που κρατούν τόσο καλά ενημερωμένους τους Συμμάχους. Μάταιος κόπος. Κανένας δεν μιλάει. Οι συχνές επιδρομές στα νησιά και ιδίως στην Τήνο τίποτε δεν απέδωσαν. Εδώ τα παιδιά του Κορνάρου έχουν τα μάτια τους δεκατέσσερα. Είναι κατά τέτοιο τρόπο δικτυωμένα, ώστε ενημερώνεται αμέσως ο ασυρματιστής να παραμείνει νεκρός ο Ασύρματος, ώσπου να περάσει ο κίνδυνος. Μια φορά ο Χαράλαμπος φορτώθηκε στον ώμο τον Ασύρματο και με τον χειριστή του τράβηξαν κατά το βοριά προς το χωριό Κτικάδος και κρύφτηκαν στο ύψωμα «Κάρλος». ΄Αλλοτε ο Δημήτρης φόρτωσε στο γαϊδουράκι δυο κοφίνια με σταφύλια κι έχωσε στο ένα κοφίνι τον Ασύρματο. Χορταρικά και σταφύλια από πάνω. ΄Ετσι πέρασε απ’ την περίπολο της παραλίας κι όταν άλλη περίπολος τον σταμάτησε στον αμαξιτό, έξω απ’ την Αγία Παρασκευή, τους είπε γελώντας με νοήματα «πάω να τα πατήσουμε για μούστο…κρασί…».

  Αλλά θυμάμαι τον παππού μου Νικόλαο Κορνάρο με πόση συγκίνηση μού έδειχνε στα παιδικά μου χρόνια μια έκταση χωραφιού δίπλα στη στέρνα με τα ψαράκια. « Να, εδώ, όταν έρχονταν απ’ τη Σύρα τα γερμανικά βαποράκια και ψάχναν με τα ραδιογωνιόμετρα για Ασύρματο είχα έτοιμους σκαμμένους λάκκους. Χώναμε μέσα σε κάσα τον Ασύρματο και ό, τι άλλο δεν έπρεπε να πέσει στα χέρια του εχθρού κι από πάνω φύτευα μαρούλια. Φρεσκοποτισμένο το χώμα πού να φανταστεί κανείς τι κρύβει».

  ΄Αλλοτε πάλι ο Χαράλαμπος, στη μεγάλη επιδρομή των Γερμανών, πέρασε τον κλοιό κι έφθασε ξημερώματα στο παμπάλαιο σπίτι του Κριαρά στην Παλλάδα. Στις υπόγειες αποθήκες εκείνου του σπιτιού με τις δαιδαλώδεις εξόδους κατέφευγαν ΄Ελληνες και Σύμμαχοι στρατιωτικοί κι έκρυβαν οπλισμό και πράματα των οργανώσεων. Πήγε λοιπόν απ’ το πορτάκι του σπιτιού το πλαϊνό, που συναντούμε σήμερα κατεβαίνοντας τα σκαλάκια προς την Παλλάδα, κτύπησε συνθηματικά κι είπε σ’ ένα κύριο , που πρόβαλε με πυτζάμες και το σκουφί στο κεφάλι :« Είναι περικυκλωμένη η πόλη και γίνονται συλλήψεις. Μου είπαν να φύγουν γρήγορα» . Κι από εκεί κατευθύνθηκε στο σπίτι του Κρυωνά πιο πάνω απ’ την εκκλησία του Σαντ Αντόνιο κι έδωσε παρόμοιο μήνυμα…

  Μα και ο Χριστόφορος με τον φίλο του Ανδρέα Δάβιο εξετέλεσαν με επιτυχία επικίνδυνη αποστολή. Η σύλληψή τους θα τους οδηγούσε σε εκτελεστικό απόσπασμα. Αλλά τα παιδιά άφοβα και τολμηρά είχαν συναίσθηση πως αγωνίζονται για την Πατρίδα και τη λευτεριά της. Και τα κορίτσια δεν υστερούσαν. Βρίσκονταν πάντα στο πόστο τους. Εκτελούσαν βάρδιες κι άγρυπνα έψαχναν μήπως αντιληφθούν κάτι ύποπτο να ειδοποιήσουν τον χειριστή να σταματήσει τη λειτουργία του Ασυρμάτου.

  Μου έλεγε η γιαγιά μου, ΄Αννα Κορνάρου, με πόση αγωνία έβλεπαν το ξημέρωμα της κάθε μέρας. Κι ώσπου να βραδιάσει… «Παιδάκι μ΄, με την ψυχή στο στόμα παρακολουθούσαμε ολόγυρα κι ήμασταν έτοιμοι ό,τι κι αν μας συμβεί. Παρηγοριά μας η Παναγία μας. Γύριζα προς τον Ναό Της, σταυροκοπιόμουν και Την παρακαλούσα να μας σκεπάζει και να προστατεύει τον Στάθη, τον χειριστή. Η καμπάνα της Παναγίας μας, που κτυπούσε κάθε μέρα πρωί, μεσημέρι, βράδυ μάς αναζωογονούσε. Το νιώθαμε πως μας περιφρουρεί και άλλαζε φύλλο η καρδιά μας. Κάποτε, που μας είπαν πως τα πράγματα ήταν δύσκολα, πήρα τη μικρή μου Κατίνα και πήγαμε με το γαϊδουράκι στο χωριό, στην Κώμη. Μας φιλοξένησε ο κουμπάρος μας. « ΄Ολο βαποράκια έρχονται» του είπαμε «και φοβάμαι μη γίνει καμιά γιούργια στη Χώρα». Μείναμε λίγο εκεί, ώσπου να καταλαγιάσουν οι έρευνες, κι ύστερα γυρίσαμε στη βάση μας… ».

  ΄Ολη η οικογένεια συνεισφέρει στο μεγάλο πατριωτικό έργο. Ο Δημήτρης ταξιδεύει από νησί σε νησί μαζί με άλλους συναδέλφους του ναυτικούς και είναι επιφορτισμένος με  επικίνδυνες αποστολές. Βοήθησε δε ουσιαστικά να εγκατασταθεί και να λειτουργήσει στο Νομό η Αγγλική ομάδα. Ο Παπά-Λευτέρης, βασικό στέλεχος της Οργάνωσης, επισκέπτεται πιο συχνά το πατρικό του σπίτι, για να μεταφέρει στον Ασυρματιστή εντολές και οδηγίες. Παρακολουθεί τη σωστή εφαρμογή τους, επιβλέπει αν φρουρείται καλά η περιοχή και παίρνει μέτρα ασφαλείας κατά τη λειτουργία του Ασυρμάτου. Είναι ιερέας στη Μεγαλόχαρη και εμψυχώνει όλους να ζητούν απ’ τη Θεοτόκο την ευλογία του ιερού αγώνα τους.

   Κι όταν ήρθε η ώρα προτρέπει τους αδελφούς του Βαγγέλη και Αρτέμη να φύγουν για τη Μέση Ανατολή και να πολεμήσουν εκεί στο πλευρό των Συμμάχων για τη λευτεριά της Πατρίδα. Πήγαν κι εκείνοι εθελοντές μαζί με άλλα παλικάρια…

  ΄Ολοι τους στην οικογένεια Κορνάρου γνωρίζουν πως οι Γερμανοί καταβάλλουν απεγνωσμένες προσπάθειες για τον εντοπισμό του Ασυρμάτου και ξέρουν καλά τι τους περιμένει αν συλληφθούν. Αλλά κανείς ποτέ δεν δείλιασε. ΄Ολοι προσέφεραν μέχρι τέλους με αφοσίωση τις πολύτιμες υπηρεσίες τους στην Πατρίδα με πίστη και αφοσίωση. ΄Ολοι τους κράτησαν το μεγάλο μυστικό και κανείς ποτέ δεν έμαθε ούτε υποψιάστηκε ότι στην πόλη της Τήνου, μέσα στο σπίτι του Νικολάου Κορνάρου λειτουργούσε μυστικός πομπός.

  Η Τήνος απελευθερώθηκε στις 9 Οκτωβρίου 1944. Τότε στο σπίτι εκείνο κυμάτισαν ολόγυρα οι Σημαίες των Συμμάχων, Αμερικανών, ΄Αγγλων, Αυστραλών, Νεοζηλανδών κλπ μαζί με την Ελληνική Σημαία και οι χωρικοί, που περνούσαν απ’ το δρόμο για τα χωριά τους, απορούσαν « Τι συμβαίνει; Τι έγινε εδώ; Εμείς ανεβοκατεβαίναμε κάθε μέρα και δεν καταλάβαμε τίποτα; Μωρέ μπράβο!». Και ποτέ ο Παππούς και η Γιαγιά δεν καυχήθηκαν στα εγγόνια τους για τη μεγάλη τους προσφορά. «΄Ετσι έπρεπε να κάνουμε για την Πατρίδα» έλεγαν. Αιωνία τους η Μνήμη !