Συνέντευξη τῆς κ. Μαργαρίτας Ἀπέργη, Διευθύντριας τοῦ Γενικοῦ Λυκείου μας.

 

 Τι γεύση σάς αφήνει η ενασχόλησή σας  με την εκπαίδευση;

  Γεύση… γλυκιά! θα έλεγα. Η επαφή με το παιδί, με τον έφηβο, όταν στηρίζεται στην  αγάπη, την κατανόηση, την ειλικρίνεια, την αμοιβαία εμπιστοσύνη, χτίζει σχέση, υφαίνει σχέση πνευματική,  που την αναπολεί κανείς σε όλη του τη ζωή. Γιατί πώς θα μπορούσαμε να εξηγήσουμε τις επαναλαμβανόμενες συζητήσεις στις παρέες για τα μαθητικά χρόνια, τους δασκάλους, τους καθηγητές είτε με πρόσημο θετικό είτε αρνητικό. Αν ο εκπαιδευτικός επιδράσει σωστά πάνω στο μαθητή του, μέσω της σχέσης που έχουν αναπτύξει, θα επιδράσει καθολικότερα στη διαμόρφωση της ιδιοσυγκρασίας του σε όλη τη διάρκεια της ζωής του.

 Αλλά και ο δάσκαλος ενηλικιώνεται παραμένοντας παιδί στην ψυχή. Γερνάει φυσιολογικά, αλλά συνθλίβει  μέσα του το χρόνο, μένει νέος στην ψυχή για να «καταλαβαίνει», να απολαμβάνει το  μαθητή του, να τον διδάσκει και να τον παιδαγωγεί. Αυτό θεωρώ είναι και το σημαντικότερο πλεονέκτημα του επαγγέλματός μας!

 Έχετε μετανιώσει για το επάγγελμα που επιλέξατε;

   Το ίδιο θα επέλεγα και τώρα! Ήταν συνειδητή  η επιλογή μου. Γεννήθηκε από την παρουσία του θείου μου, φιλολόγου κ. Σάββα Απέργη, αναπτύχθηκε  από την πρώτη στιγμή που ήρθα σε επαφή με το αρχαίο κείμενο στα γυμνασιακά χρόνια και εξελίχθηκε στα χρόνια του Λυκείου, όταν γνώρισα από τους εξαιρετικούς μου φιλολόγους  την γοητεία της γλώσσας και της σκέψης της γραμματείας, αρχαίας και νεοελληνικής. Το δασκαλίκι είναι μεράκι και θέλει πάθος!   Αν πρόσφερα κάτι στην Εκπαίδευση το οφείλω στο μεράκι που ένιωθα γι’ αυ­τήν.

 Ποια τραγωδία σάς συγκινεί περισσότερο;

  Η επιλογή είναι δύσκολη γιατί η τραγωδία, κάθε τραγωδία συγκινεί! Τελευταία διάβασα τις «Τρωάδες» του Ευριπίδη. Η τραγωδία αυτή για τη δυστυχία του πολέμου «διδάχτηκε» το 415 π.Χ., το ίδιο το καλοκαίρι που ο αθηναϊκός στόλος ξεκίνησε εναντίον της Σικελίας. Ο ποιητής, βαθιά ανήσυχος εξαιτίας της απόφασης των Αθηναίων, ήθελε να παρουσιάσει στους συμπατριώτες του, τους συγκεντρωμένους στο θέατρο του Διονύσου κάτω από την Ακρόπολη την εικόνα του πολέμου σε όλη του την αγριότητα.

  Ο Ευριπίδης επιλέγει να μιλήσει για τη δυστυχία των ηττημένων μέσα από τη ματιά των αιχμάλωτων γυναικών της Τροίας, των Τρωάδων, που ετοιμάζονται, σκλάβες πια, να εγκαταλείψουν τον τόπο τους και να ακολουθήσουν τους νικητές Έλληνες σε μια νέα, άγνωστη πατρίδα. Η κατάληψη της Τροίας συνοδεύτηκε από σφαγή και ολοσχερή  καταστροφή καθώς και από βεβήλωση των ιερών. Αυτή η προκλητική στάση των Ελλήνων, των νικητών, προκάλεσε την οργή των θεών με αποτέλεσμα ο «νόστος» των Αχαιών να μετατραπεί σε πικρό ταξίδι.  Ελάχιστοι κατάφεραν να συνεχίσουν ειρηνικά τη ζωή τους στις πατρίδες τους. 

  Ο τολμηρός ποιητής εκθέτει ανεπανόρθωτα τους νικητές,  που μέσα στην αλαζονεία τους αναδεικνύονται υβριστές… «Η Άτη που από το μέρος των θεών είναι το πεπρωμένο που αυτοί στέλνουν στους ανθρώπους, ενώ από το μέρος των ανθρώπων  παριστάνεται σαν πνευματική τύφλωση, που στην αρχή έρχεται κοντά τους χαμογελαστή, τους θολώνει όλο και περισσότερο το μυαλό, τους ξεγελά και τους οδηγεί στην Ύβρη που επισύρει τη Νέμεση» (Άλβιν Λέσκυ)

  Η Εκάβη, ως η αιώνια  μάνα, βρίσκεται στο κέντρο του δράματος του Ευριπίδη, η Κασσάνδρα, η Ανδρομάχη, η Ελένη προβάλλουν ως σύμβολα της αθέατης πλευράς του πολέμου, της γυναίκας και έρχονται να μας υπενθυμίσουν πως τα δεινά του πολέμου και η συμφορά της προσφυγιάς δεν έχουν εγκαταλείψει την ανθρωπότητα από τον καιρό του τρωικού πολέμου μέχρι σήμερα και, δυστυχώς, δεν γνωρίζουν γεωγραφικά σύνορα.

 Ποιος Έλλην φιλόσοφος σάς σημάδεψε;

  Ανεξάντλητες δεξαμενές φιλοσοφικής έμπνευσης και προβληματισμού, ο Πλάτων και ο Αριστοτέλης υπήρξαν δύο προσωπικότητες µε διαφορετική ιδιοσυγκρασία: ο ένας µε φύση ποιητική, ο άλλος πιο ρεαλιστικός και επιστημονικός, ο ένας µε το βλέµµα στραµµένο στον ουρανό, ο άλλος πιο γήινος. Και οι δύο σφράγισαν την πνευματική ιστορία του ευρωπαϊκού πολιτισμού. Τον Αριστοτέλη τον γνώρισα διδάσκοντάς τον στο πλαίσιο του αναλυτικού προγράμματος των   Αρχαίων Ελληνικών στην Γ΄ τάξη και θα τον μελετήσω στη …  σύνταξη! Τον Πλάτωνα  η γενιά μου τον γνώρισε στα μαθητικά της  χρόνια και αργότερα στη Φιλοσοφική Σχολή της Αθήνας  ήταν αντικείμενο σοβαρής μελέτης. Άρα μου είναι πιο οικείος….. Είναι και αυτός ένας λόγος που διστακτικά το λέω, μα τον προτιμώ. Είναι ταυτισμένος με τον Σωκράτη, εφόσον το έργο του Πλάτωνα εμπεριέχει τις διδασκαλίες του μεγάλου του δασκάλου και γοητεύει με τον τρόπο που  χειρίζεται τη γλώσσα προσδίδοντάς της λογοτεχνικό ενδιαφέρον. «Ο Πλάτων μπόρεσε να φτάσει σε ανοιχτόκαρδη οικειότητα χωρίς να καταφύγει σε χυδαιότητες και σε μεγαλοπρέπεια χωρία να γίνει λεξιθήρας. Αν κάποτε υπήρξε κάτι το αυθεντικά αρχοντικό, που να υψώνεται πάνω από τα καθημερινά χωρίς να τα περιφρονεί, που να μας πείθει για την ανωτερότητά του χωρίς να μας προκαλεί, που είναι λεπτό κι ευγενικό χωρίς να είναι καχεκτικό και άπραγο, αυτό είναι το ύφος του Πλάτωνα» κατά τον σοβαρό μελετητή του Ηλία Σπυρόπουλο.

 Ποιον -ποια σύγχρονο λογοτέχνη-λογοτέχνιδα εκτιμάτε;

  Εδώ και αρκετά χρόνια γυρίζω  πίσω στα νεανικά μου διαβάσματα. Ίσως είναι χαοτική η σύγχρονη λογοτεχνική παραγωγή και δεν μπορώ να την παρακολουθήσω. Εξαιρέσεις υπάρχουν…  Μάλλον  έχω ανάγκη στην ωριμότητά μου να σκύψω στα κλασικά λογοτεχνικά κείμενα που με συντρόφεψαν στη νεότητά μου, να τα θυμηθώ, να τα μελετήσω με μια νέα οπτική. Πεζογράφοι της Νέας Αθηναϊκής Σχολής κατά προτίμηση Βιζυηνός, γενιά του 30 με τους Μικρασιάτες λογοτέχνες, Καζαντζάκης, Ρώσοι κλασικοί με συγκινούν… Από τους σύγχρονους έχω διακρίνει τον Γιάννη Καλπούζο με τα ιστορικά του μυθιστορήματα. Με συναρπάζει η γοητευτική περιπλάνηση σε άλλες εποχές, η γνώση λεπτομερειών του ιστορικού γίγνεσθαι. Και όπως ο ίδιος λέει «Αισθάνομαι ότι ζω πολλές ζωές. Συνάμα μ’ ενδιαφέρει το ράμμα, η συνέχεια του ελληνισμού. Πασχίζω να ανακαλύπτω πόσα κουβαλάμε ακόμη από το παρελθόν, ενώ νιώθω να δένομαι πιο σφιχτά με τις ρίζες μας. Είναι στάση ζωής αυτό, ως προς τη διατήρηση της ελληνικότητάς μας αλλά και της αξιοπρέπειάς μας. Αν ξεκοπούμε απ’ τι ρίζες μας, θα γίνουμε κισσοί και θα ψάχνουμε αλλού στηρίγματα, στα δάνεια, στους ξένους, που εν πολλοίς ήδη συμβαίνει.»

 Υφίσταται πτώχευση Παιδείας;

  «οὐδὲν γὰρ ἄλλο ἔχουσα εἰς Ἅιδου ἡ ψυχὴ ἔρχεται πλὴν τῆς παιδείας τε καὶ τροφῆς» (Η ψυχή δεν έχει τίποτε μαζί της πηγαίνοντας στον Άδη, παρά μονάχα την παιδεία της και τον τρόπο της ζωής που έκανε·)Πλάτων, Φαίδων 107d

   Ήδη από τον 5^ο αι. ως όρος της παιδαγωγικής δηλώνει τη γενικότερη πνευματική και ψυχική καλλιέργεια του ανθρώπου και μαζί τον πολιτισμό του. Αποτελεί προνόμιο μόνο του ανθρώπου -γι' αυτόν τον λόγο άλλωστε αποδίδεται στα λατινικά ως humanitas, και δεν ταυτίζεται με τον όρο «Εκπαίδευση» που αναφέρεται στενά στη μόρφωση  που παρέχει το Σχολείο  στις εκπαιδευτικές του βαθμίδες. Η παιδεία  αρχίζει εκεί ακριβώς όπου σταματάει η εκπαίδευση. (Π. Μπουκάλας) Κι αν το σχολείο δεν είναι και τόπος παιδείας, καλλιέργειας, αγωγής εκτός από χώρος στεγνής μάθησης δεν εκπληρώνει τον προορισμό του.

  Η κοινωνία εδώ και κάποια χρόνια δεν έχει σε πρώτη προτεραιότητα την Παιδεία. Η πολιτική επίσης. Οικονομική δυσχέρεια, ψηφιακή επανάσταση, εικονική πραγματικότητα, κοινωνική αποξένωση και πολλά άλλα προβλήματα που αντιμετωπίζει ο σύγχρονος άνθρωπος   αποπροσανατολίζουν ιδιαίτερα τον νέο από τον «δύσκολο» δρόμο της παιδείας. Η κατάσταση αυτή αντικατοπτρίζεται και στην Εκπαίδευση, της οποίας θεμέλιο είναι ένα εξετασιοκεντρικό  σύστημα, απλωμένο και στις τρεις τάξεις του Λυκείου, με ύλη εξοντωτική για μαθητές και διδάσκοντες από άποψη ποσότητας και βαθμού δυσκολίας. Είναι τραγικό να στερεύει η χαρά της γνώσης τόσο πρόωρα και να πρέπει να πείσεις τους μαθητές σου ότι η γνώση και η μόρφωση δεν είναι αγγαρεία, αλλά δικαίωμα που θα τους ανοίξει «πλούσιους δρόμους» στη ζωή τους, θα τους εξασφαλίσει την πραγματική τους ελευθερία, θα τους κάνει δυνατούς απέναντι σε όποιον τους επιβουλεύεται και επιδιώκει να τους καθυποτάξει  πνευματικά, να τους χειραγωγήσει.

 Τι σημαίνει για σάς η λειτουργία φροντιστηρίων

  Ο θεσμός του φροντιστηρίου, κατά τη γνώμη μου, είναι επιλογή των πολιτικών που συντηρούν ένα Σχολείο που ήδη περιέγραψα. Ένα σχολείο που από την Α΄ Δημοτικού  δημιουργεί το άγχος του ανταγωνισμού αντί του συναγωνισμού, της κάλυψης της διδακτέας ύλης αντί της ουσιαστικής γνώσης, της εκμάθησης μιας – δύο - τριών γλωσσών, της επιτυχίας στην πανεπιστημιακή σχολή ως επιβεβαίωση της προσωπικότητας μαθητών και γονιών συντηρεί την παραπαιδεία. 

Διευθύντρια ή καθηγήτρια;

 Την ιδιότητα του Διευθυντή την έχω αποκτήσει τα δύο τελευταία χρόνια μετά τη συνταξιοδότηση του αγαπημένου μας Γιώργου Αντωνόπουλου και στις πρόσφατες κρίσεις  ορίστηκα και πάλι Διευθύντρια στο Γενικό Λύκειο Τήνου. Ήταν για μένα μια φυσική εξέλιξη λίγο πριν την συνταξιοδότηση να εργαστώ για το Σχολείο μου και από αυτή τη θέση.

  Δεν προβληματίζομαι να απαντήσω στο ερώτημα. Η θέση της Διοίκησης είναι στεγνή και τυπική. Είμαι ευχαριστημένη όταν διδάσκω και απολαμβάνω τους μαθητές μου, όταν βλέπω τα μάτια τους να περιμένουν να με ακούσουν, όταν ακούω το γέλιο τους, όταν δέχομαι το πείραγμά τους ακόμα και όταν θυμώνουν. Σε δύσκολες φάσεις της ζωής μου αυτά τα μάτια μου έδιναν την απαιτούμενη δύναμη και γι’ αυτό ευχαριστώ όλα τα παιδιά που με τη σειρά τους με δίδαξαν, με συγκίνησαν,  με ωρίμασαν από το 1985 που ξεκίνησα την επαγγελματική μου πορεία.

Βέβαια και η θέση του Διευθυντή είναι μια  πρόκληση   για μένα την οποία και θέλω να υπηρετήσω με τον καλύτερο δυνατό τρόπο για το καλό του Σχολείου.

 Θα μπορούσατε να εργαστείτε εκτός Τήνου;

 Πιστεύω πως ναι. Όμως είμαι πολύ ευχαριστημένη που όλα αυτά τα χρόνια εργάστηκα ως φιλόλογος στο ίδιο Σχολείο από το οποίο αποφοίτησα ως μαθήτρια. Και είναι πολύ συγκινητικό να συναντάς τους μαθητές σου πολλά χρόνια αργότερα ως γονείς, επιχειρηματίες, συναδέλφους.

 Τις ελεύθερες ώρες σας τι σάς αρέσει να κάνετε;

  Περιορισμένος ο ελεύθερος χρόνος μου… περιορισμένα χόμπι…. Βασικά διάβασμα, λίγη περιήγηση στο διαδίκτυο…, σύντομοι περίπατοι…

 Ποιο όνειρό σας εύχεσθε να γίνει πραγματικότητα;

  Να ζήσω  όμορφα τα χρόνια που η Κλωθώ μου έχει υφάνει, να γεράσω υγιής πλαισιωμένη από τα αγαπημένα μου πρόσωπα! Τη ρήση του Σόλωνα του Αθηναίου «μηδένα προ του τέλους μακάριζε» τη φέρνω συχνά στο μυαλό μου.

Μετά τη συνταξιοδότηση τι;

  Είναι αλήθεια πως με προβληματίζει η στιγμή που θα σημάνει το τέλος του εργασιακού μου βίου. Θα δούμε!

Πιο δυνατό, μάνα ή γιαγιά;

 Μοιραία μας έρχεται στο νου «του παιδιού σου το παιδί είναι δυο φορές παιδί.» Ως  μάνα βιώνεις πρωτόγνωρα και μοναδικά  συναισθήματα. Η ανατροφή των παιδιών με τις όμορφες και δύσκολες φάσεις τροφοδοτεί  μια πολύ συναισθηματικά ισχυρή σχέση, σχέση ζωής. Όμως το άγχος της σωστής διαπαιδαγώγησης, πιο έντονο στο πρώτο παιδί, σε συνδυασμό με τη νεανική ηλικία, την έλλειψη πείρας, το φόβο της αποτυχίας του γονιού βαραίνουν τη μάνα!

  Αυτά όταν γίνεσαι γιαγιά ελλείπουν… Η γιαγιά έμπειρη πλέον, κατασταλαγμένη ξαναγίνεται μάνα, πιο χαλαρή… απαλλαγμένη από την κύρια ευθύνη της ανατροφής. Προτεραιότητα της γιαγιάς είναι τα μικρά πλασματάκια που την ξαναγυρίζουν πίσω στα χρόνια της νιότης. Ο ρόλος της γιαγιάς, είναι η μαγεία,  που θα τους ακολουθεί στις μνήμες των παιδικών τους χρόνων. 

 Ποια θεωρείτε ως την πιο σπουδαία αρετή σ΄  έναν άνθρωπο;

 Την αξιοπρέπεια. Έννοια περίπλοκη που καθορίζει τον τρόπο που ο άνθρωπος σκέφτεται, εκφράζεται, πράττει. Είναι αυτή που διαμορφώνει την στάση ζωής που υιοθετούμε σύμφωνα με την οποία σεβόμαστε τον εαυτό μας , δεν τον ταπεινώνουμε, δεν πέφτουμε σε μικρότητες. Ο Immanuel Kant  υποστήριξε ότι ο άνθρωπος δεν έχει τιμή αλλά αξία και αυτή, δεν είναι άλλη από την αξιοπρέπεια του. Επομένως, και σύμφωνα με το τι ορίζουμε αξιοπρέπεια είναι η συναίσθηση της προσωπικής μας αξίας και η εξασφάλιση της με έντιμες πράξεις, αρμοστές στην ηθική μας.

Η αξιοπρέπεια, «το καθαρό κούτελο» -βασική συμβουλή της προηγούμενης γενιάς στα παιδιά της-  είναι θέμα επιλογής και προσωπικής ευθύνης στην ζωή μας  που  «Μόνο μια λάμψη ο άνθρωπος· κι αν είδες, είδες!» (Ο Κήπος με τις Αυταπάτες, Οδ. Ελύτη)