Τοῦ Γιώργου Δημόπουλου
«κἂν λαχόντες ἀρχίδιον εἶθ᾽ ἁρπάσαι βούλησθέ τι»,
‘Μόλις κάποιος πάρει τήν παραμικρή ἐξουσία, ἀμέσως μετά αὐτό πού ἐπιδιώκει εἶναι νά ἁρπάξει, νά βουτήξει κάτι’. Ἀριστοφάνης, Όρνιθες, στ. 1111.
«Εἲπαμε νά κάνει ἓνα δωράκι στόν ἑαυτό του, ἀλλά ὂχι καί πεντακόσια ἑκατομμύρια»,
Μιά φράση πού ἒμεινε ὡς ἐφιάλτης στήν ἱστορία τοῦ ΠΑΣΟΚ, μιά φράση πού ἐκφράζει τό μέγεθος τῆς διαφθορᾶς πού διαπερνοῦσε, τό ἀγαπημένο κόμμα Ἑλλήνων ἀπό Ὑπουργούς ἒως πολλά κατώτατα στελέχη. Ἒκτοτε κύλησε πολύ νερό στ’ αὐλάκι τῆς διαφθορᾶς.
Ἀπό τότε πού θυμᾶμαι τόν ἑαυτό μου μόνο ἀπάτη ἒχω γνωρίσει σ’ αὐτή τήν Χώρα. Κατά πρῶτον γνώρισα στά μικράτα μου τήν κατευθυνομένη κλήρωση τῶν λαϊκῶν λαχείων. Κέρδιζε πάντα συγκεκριμένης πολιτικῆς ἂποψης πολίτης.
Ὃμως στίς μέρες μας τό κακό παράγινε. Καθημερινά πληροφορούμεθα γιά ὁργανωμένες δράσεις προσώπων, διαφόρων ἐπαγγελμάτων πού φέρονται νά δημιουργοῦν ἐταιρεῖες μέσω τῶν ὁποίων κάνουν εἰκονικές συναλλαγές μέ φαντάσματα προμηθευτές, προκειμένου νά ἐμφανίσουν ὑπέρογκα πιστωτικά ὑπόλοιπα καί νά εἰσπράξουν ἐπιστροφές φόρου, δεκάδων ἐκατομμυρίων ἀπό τήν Ἐφορία.
Πόσοι δημόσιοι ὑπάλληλοι, πολιτικοί μηχανικοί, δέν ἐμπλέκονται κατά καιρούς σέ ὑποθέσεις γρηγορόσημου. Πόσοι γιατροί, φαρμακοποιοί, δικηγόροι, συμβολαιογράφοι, δέν ἒχουν τόν ἐλάχιστο ἐνδοιασμό νά ἀλλοιώνουν διαθῆκες, νά συνταγογραφοῦν παράτυπα, πόσοι ἐκπαιδευτικοί δέν κατέφευγαν σέ ἀπάτη ὃσον ἀφορᾶ τήν ἐπιδοτούμενη ἀγορά βιβλίων, χιλιάδες αὐτοκίνητα κυλοφοροῦν χωρίς ἀσφάλεια (240.000), χωρίς νά ἒχουν περάσει ΚΤΕΟ (700.000), πόσες ρευματοκολπές… Μόλις προχθές πρώην ὑπουργός, γόνος καραμανλικῆς οἱκογένειας συνελήφθη νά ὁδηγεῖ μέ πλαστές πινακίδες αὐτοκίνητο, καί φυσικά ἀνασφάλιστο. Πόσοι ἀκόμη ὑπουργοί ξεφτιλίζονται ἀκόμη στά δικαστήρια καθ’ ὃτι ἀποδεδειγμένα ἒκλεβαν ὂντας μάλιστα ἐν ἐνεργεία. Τήν τεράστια διαφορά μεταξύ πολιτικῆς ἐπικοινωνίας καί πραγματικότητας ἀναδεικνύει ἡ ἒκθεση τοῦ Ἐλεγκτικοῦ Συνεδρίου, σχετικά μέ τήν τήρηση τῆς νομιμότητας…
Χρειαζόμαστε μιά ἐνδελεχή κοινωνιολογική μελέτη, ἀπό κάποιον/κάποια μέ ἱκανότητες διείσδυσης στά σκοτεινά βάθη τῆς ἀνθρωπολογικῆς μας ἱστορίας, προκειμένου νά ἀνασύρει στό φῶς, τό πῶς οἱ σημερινές πολιτικές πατρωνίες ἐκμεταλλεύθηκαν ἀρχαϊκούς θεσμούς, νά φέρει δηλαδή στό φῶς τίς βαθύτερες καί πιό περίπλοκες αἰτίες πού ὑπερβαίνουν τά δημοσιογραφικά κλισέ, καί θά ἀγγίξουν πανελλαδικά τά νεοφανέντα θέματα πού χαρακτηρίζουν τήν σύγχρονη κοινωνία μας. Νά μελετήσει τήν ἱστορία, τά ἢθη, τά ἒθιμα, τούς συμβολισμούς καί κώδικες, στό πεδίο τῆς ἀνθρωπολογίας.
Ὃταν πᾶμε πίσω θά δοῦμε καθαρά πῶς οἰκοδομήθηκε τό σύγχρονο Ἑλληνικό Κράτος μετά τήν Ἐπανάσταση τοῦ 1821, ποιά εἶναι τά ἀπομεινάρια τῆς τουρκοκρατίας. Κάτι γνώριζε ὁ Καποδίστριας ὃταν μιλῶντας γιά τούς προύχοντες τῆς Πελοποννήσου τούς χαρακτήριζε Χριστιανούς Τούρκους. Ὁ σεβασμός καί ἡ ἀγάπη τοῦ Καποδίστρια γιά τήν Ἑλλάδα καί τούς Ἓλληνες δέν τόν κάνουν ἂκριτα συγχωρητικό.
Στήν Ἑλλάδα δέν εἲμαστε ὃλοι διεφθαρμένοι, ἀλλά ἡ κοινωνική ὀργάνωση τοῦ Κράτους μας ἐπιτρέπει πολύ εὒκολα στούς πολιτικούς νά παρεμβαίνουν μέ διευθετήσεις…
Ποιός ἒχει ξεχάσει π.χ. τά νομοσχέδια κατά τῆς ζωοκλοπῆς, τήν ὣρα πού οἱ ἲδιοι οἱ βουλευτές ἢ οἱ ἀντιπρόσωποί τους πήγαιναν σέ σχετικές δίκες καί πίεζαν μάρτυρες νά ἀνακαλέσουν, ὣστε νά κερδίσουν ψήφους.
Βέβαια στήν συνέχεια ἡ ζωοκλοπή ἀπό θέμα ἐμπορικῆς ἐκμετάλλευσης, μετεξελίχθηκε σέ καλλιέργεια κάνναβης, σέ ἐμπόριο ὃπλων καί ναρκωτικῶν. Πῶς ὃμως τό Κράτος θά καταφέρει νά διασπάσει αὐτές τις δομές, τήν στιγμή πού οἱ ἲδιοι οἱ ἀντιπρόσωποί του παίζουν διπλό ρόλο; Οἱ πολίτες ὃταν ἀκοῦν τούς πολιτικούς νά ἐξαγγέλλουν σχετικά μέτρα γελᾶνε διότι ξέρουν τήν ἀλήθεια.
Αὐτή ἡ στάση χαρακτηρίζει κάθε κράτος πού ἒχει πολεμήσει καί πετύχει τήν ἀνεξαρτησία του. Αὐτό συμβαίνει διότι οἱ νέες ἀρχές ταυτίζονται μέ τίς παλιές, δηλαδή τόν κατακτητή.
Τήν ἲδια κοινωνική δομή ἀκριβῶς ἐξυπηρετοῦν ἒως σήμερα καί οἱ πατρωνίες τῶν πολιτικῶν. Στήν Βόρεια Ἑλλάδα, ἓνας πολιτευτής πρός ἂγραν ψήφων θά πλευρίσει ἓναν ἒμπορο κτηνοτροφικῶν ἢ γεωργικῶν προϊόντων προκειμένου νά ἀποκτήσει πρόσβαση σέ οἰκογένειες μέ τίς ὁποῖες ἒχει ὁ τελευταίος συναλλαγές. Στήν Κρήτη εἶναι πολύ πιό εὒκολο. Θά πάει σέ ἓναν ἀντιπρόσωπο μεγάλης φάρας, κερδίζοντας μέ μιᾶς 500 ψήφους, ἀρκεῖ νά κάνει μιά βάπτιση σέ κάποιο μέλος της.
Εἶναι πλέον δεδομένη ἡ αἲσθηση ὃτι ὑπάρχουν δύο νόμοι στήν Ἑλλάδα. Ἀπό τήν μιά μεριά αὐτός πού πηγάζει ἀπό τήν Πολιτεία καί ἀπό τήν ἂλλη ὁ ἂγραφος ἀπό τό παρελθόν, ἓνας ἂλλος κώδικας πού ἒχει σχέση πάντα μέ τίς ἐπιταγές τοῦ συμφέροντος τοῦ πολιτικοῦ, ὁ ὁποῖος δέν διστάζει νά ἐκμαυλίσει ἀλλά καί νά τραμπουκίσει τούς πολίτες.
Ὃταν δόθηκαν γιά πρώτη φορά οἱ ἐπιδοτήσεις, τό ἲδιο τό Ἑλληνικό κράτος ἀναγνώρισε αὐτόν τόν ἂγραφο ἐθιμικό κώδικα. Οἱ κρατικοί ὑπάλληλοι ὃλων τῶν ἐποχῶν καί φυσικά οἱ πάτρωνές τους πολιτικοί γνωρίζουν σέ ποιούς ἀκριβῶς ἀνθρώπους θά πᾶνε «οἱ οἰκονομικές ἐνισχύσεις». Εἶναι φανερό ὃτι ἡ Πολιτεία ἐνσωμάτωσε κώδικες πού ρυθμίζουν παράτυπα τίς σχέσεις τῶν πολιτῶν μέ τό Κράτος. Μέ ἐντολή «ἀπό πάνω» «δηλῶστε ὃτι μπορεῖτε», γεννήθηκε τό “πανωγράψιμο”, δηλαδή οἱ πλασματικές δηλώσεις.
Ο “πονηρός” πολίτης ἀσκήθηκε νά παίζει ἂνετα μέ τίς ἀμφιθυμίες καί τίς ἀντιφάσεις, δηλαδή τίς γκρίζες ζῶνες, τοῦ νόμου. Γιά νά κάνουμε ὃμως τόν δικηγόρο τοῦ διαβόλου, ὁ “ἒξυπνος” σπρωχνόταν καί σπρώχνεται ἀκόμη ἀπό τούς πολιτικούς νά τό κάνει.
Δέν εἶναι μόνο βοσκοί καί ἀγρότες πού βλέπουν νά ἐμπορευματοποιεῖται τό ἀντικείμενο τῆς ἐργασίας τους καί νά νέμονται πόρους, ἀλλά καί κάποιοι πού δέν ἒχουν καμμιά σχέση μέ τή γῆ καί τόν μόχθο.
Στήν συνέχεια ἦρθε ἡ ΕΟΚ καί οἱ ἀγροτικοί συνεταιρισμοί, οἱ ὁποῖοι λειτούργησαν ἀγαστά μέ τίς ἐπιδοτήσεις, πιό ἁπλᾶ ἒγιναν συλλογικοί κομματικοί μηχανισμοί. Τό παράδοξο εἶναι πώς μέ τήν κατάργηση τῶν τελευταίων δημιουργήθηκαν ἐταιρεῖες ἀγροτικῶν συμβούλων πού ἦρθαν νά πατάξουν τήν διαφθορά, ἀλλά δέν ἒγινε τἰποτα.
Ὃμως μόνο ἡ ὑπόθεση τοῦ ΟΠΕΚΕΠΕ ἀνέδειξε τό ζήτημα τῆς χρήσης τοῦ δημοσίου χρήματος ὡς ἐργαλείου ἀγορᾶς ψήφων καί ἐξασφάλισης κομματικῆς νομιμοφροσύνης. Κάποια στιγμή θά σπάσει καί τό πιό μεγάλο βουζούνι πού λέγεται ΕΣΠΑ ἀλλά δέν ἱδρώνει τό αὐτί κανενός ἀεριτζῆ, πολιτικοῦ, πολιτευτή, ἐπιχειρηματία, δεσπότη-κληρικοῦ. (Σᾶς συνιστῶ νά διαβάσετε τίς «Νεκρές Ψυχές» τοῦ Γκόγκολ ὃπου ὁ ἣρωας ἀγοράζει νεκρούς δουλοπάροικους γιά νά εἰσπράττει ἐπιδοτήσεις).
Ἒχω τήν βεβαιότητα ὃτι ἡ πατρωνία στήν Ἑλλάδα, ἀντανακλᾶ τήν σχέση πού ἒχει ἡ Ἑλλάδα στήν πρόσφατη Ἱστορία της μέ ἰσχυρότερα Κράτη. Κοντολογίς, οἱ τοπικές πελατειακές σχέσεις διαιωνίζονται ἐξαιτίας τῶν πελατειακῶν σχέσεων καί πατρωνιῶν πού ἒχει ἡ ἲδια ἡ Χώρα μέ ἰσχυρότερες Χώρες καί τήν Ε.Ε. Μιλάω καθαρά γιά τήν κρυπτοαποικιοκρατία.
Ὑπάρχει τρόπος νά ἀποτρέψουμε στό ἐξῆς τόσο τερατώδεις μορφές πολιτικῆς καί οἰκονομικῆς διαφθορᾶς; Μποροῦμε νά ἀπαλλαγοῦμε ἀπό τό πελατειακό σύστημα πού μᾶς κοστίζει τόσο ἀκριβά; Εἶναι ἐφικτό νά ἀλλάξουμε νοοτροπίες καί τρόπους συμπεριφορᾶς δεκαετιῶν ἢ καί αἰώνων;
Ὃλα αὐτά ἀλλάζουν πολύ δύσκολα καί πολύ ἀργά. Κανένα διεφθαρμένο πολιτικό σύστημα δέν μετατράπηκε σέ ἐνάρετο ἀπό τήν μιά μέρα στήν ἂλλη. Ἀμφιβάλλω, μάλιστα, ἐάν ὑπῆρξε στήν ἀνθρώπινη Ἱστορία κάποιο, σχετικῶς ἒστω, ἐνάρετο πολιτικό σύστημα.
Εἲχαμε βέβαια στήν Ἱστορία μας ἀρκετές μεγάλες μεταρρυθμίσεις, πού φαίνεται νά ἀποτελοῦν ἐξαιρέσεις σ’ αὐτόν τόν κανόνα, ὃπως ἡ ἳδρυση τοῦ ΑΣΕΠ, ἀλλά ἀκόμη κι αὐτό τό παράδειγμα καταδεικνύει πώς ἀμέσως μετά τήν μεταρρύθμιση ξεκινάει ἡ ὑπονόμευσή της ἀπό τό διεφθαρμένο πελατειακό κράτος.
Πολιτική ἡγεσία σημαίνει νά ὑπηρετεῖς. Νά ξέρεις γιά ποιόν ἐργάζεσαι. Ὑπηρετεῖς τούς πολίτες σου, προφανῶς τούς ὁδηγεῖς, φροντίζοντας νά ἒχουν αὐτό πού χρειάζονται γιά νά κάνουν τήν δουλειά τους. Πολιτικός σημαίνει νά ὑπηρετεῖς τήν Χώρα σου, ὃτι διασφαλίζεις σέ ὃλους τούς πολίτες τό καλύτερο περιβάλλον καί τίς καλύτερες συνθῆκες μέσα στίς ὁποῖες μποροῦν ὃλοι ἀνεξαιρέτως νά πάρουν ρίσκα πού άντέχουν, πού ἐπιθυμοῦν, δημόσια ἢ ἰδιωτικά. Ναί, τά πράγματα εἶναι τόσο ἁπλᾶ.
Οἱ πολιτικοί μας ὃμως δυστυχῶς δέν εἶναι ἰδεαλιστές δημόσιοι λειτουργοί, ἀλλά ἂτομα πού κινοῦνται ἀπό ὃ,τι κινεῖ τήν πλειοψηφία ἐξ ἡμῶν: τό προσωπικό συμφέρον.
Θά μοῦ πεῖτε, ποιός ἒχει σήμερα ἐξιδανικευμένη εἰκόνα γιά τούς πολιτικούς; Φαινομενικά κανείς, ἀλλά στήν πραγματικότητα πολλοί: οἱ ἀφελεῖς ὀπαδοί, ὃσοι πιστεύουν στό «ἠθικό πλεονέκτημα» τῶν ὁμοϊδεατῶν τους. Ὃλοι αὐτοί ἀποτελοῦν τά ὑποψήφια θύματα.
Οἱ πολιτικοί παγκοσμίως, καί διαπλέκονται καί ὂμηροι ὀργανωμένων συμφερόντων εἶναι. Δέν μποροῦμε νά βασιζόμαστε στήν ἠθική ἀκεραιότητά τους.
Ἀντιθέτως, ὀφείλουμε νά ὑπερασπιστοῦμε ἀγωνιστικά νέους θεσμούς, νά πιέσουμε γιά θέσπιση καινούργιων κανόνων πού θά περιορίζουν τίς εὐκαιρίες γιά ἰδιοτελή συμπεριφορά.
Πρῶτος κανόνας ἡ δέσμευση γιά ἒξοδο ἀπό τήν πολιτική μέ ὃση περιουσία μπῆκε κάποιος, ὁ ἲδιος καί ὃλοι οἱ ἀνιόντες καί κατιόντες του. Ὃλα τά ἐπιπλέον, οἰκονομικά καί περιουσιακά νά δημεύονται, καί ἀνάλογα τήν ἒκταση, νά δοκιμάσει τί σημαίνει φυλακή.
Μιά ἐξ ἲσου ἀποτελεσματική θεσμική λύση θά ἦταν ἡ ἐπιβολή ὁρίων θητείας στούς αἰρετούς. Ἓνας πολιτικός, ὃλων τῶν βαθμίδων, νά μήν μπορεῖ νά ἐπανεκλεγεῖ πέραν μιᾶς πενταετίας. Ἒτσι ἀποτρέπεται ἡ δημιουργία ἐπαγγελματιῶν πολιτικῶν πού προσκολλῶνται ἐπί δεκαετίες στήν ἐξουσία, χτίζοντας πελατειακά δίκτυα, καί πολιτικές δυναστεῖες.
Ἂλλο προφανές μέτρο εἶναι ἡ πάταξη τοῦ νεποτισμοῦ, ἀπαγορεύοντας τήν ἀνάμιξη στήν πολιτική γόνων πρώην καί ἐν ἐνεργεία πολιτικῶν. Ἒχουμε γνωρίζει, μόνο τήν ἐποχή μας, τήν πατρογραμμική διαδοχή πρώτου βαθμοῦ στά πρόσωπα τῶν Ἀνδρέα, Γιώργου, Νίκου Παπανδρέου, τοῦ Κυριάκου καί Ντόρας Μητσοτάκη, τοῦ Κώστα Μπακογιάννη, τῆς Ὂλγας Κεφαλογιάννη καί τῆς Ζωῆς Κωνσταντοπούλου, ἀλλἀ καί δευτέρου βαθμοῦ τοῦ Ἀχιλλέα, Κώστα, καί δεύτερου Κώστα Καραμανλῆ, τοῦ Λιάπη καθώς καί τοῦ Σαμαρᾶ. (Σύνολο 13). Ἀπό τούς 300 βουλευτές λέγεται ὃτι οἱ πάνω ἀπό 40 εἶναι γόνοι πολιτικῶν.
Ὑστερόγραφο. Τήν φράση τοῦ Ἀριστοφάνη μᾶς τήν θύμισε προσφάτως ὁ Κουτσούμπας κατά τήν ἀγόρευσή του στήν Βουλή.
