Τοῦ Γιώργου Δημόπουλου
Μίσος, αἷμα, τυφλός φανατισμός. Τό ἀδιέξοδο ἒκδηλο. Πῶς διατηρεῖ κανείς τήν ἀνθρωπιά του μέσα σ’ αὐτή τήν φρίκη, χωρίς νά κατηγορηθεῖ γιά δειλία, ἀδιαφορία, κατευνασμό, μεροληπτισμό, ἰσλαμοφοβία ἢ ἀντισημιτισμό; Θά τό τολμήσω. Ἡ σιωπή δέν εἶναι πλέον ἀποδεκτή. Ἐδῶ νομίζω ἒχει θέση τό κοινωνιολογικά ὀρθό: ἡ ἂσκηση τῆς στοιχειώδους ἒντιμης κριτικῆς ἰκανότητας, ὃσον ἀφορᾶ τήν ἀξιολόγηση τῶν καταιγιστικῶν πληροφοριῶν.
Ἡ Χαμάς πέτυχε τόν στόχο της: Σ’ αὐτόν τόν ἐπικοινωνιακό
πόλεμο, ἡ μόνη στρατηγική της εἶναι νά σπείρει μίσος, ἂσβεστο πηχτό μίσος. Τό
σκοτεινό παρελθόν σχεδιασμένο μέ ἐργαλεῖα τοῦ σήμερα, κινητό καί ἲντερνετ.
Ὁ φόβος νά παραλύσει τόν ἐχθρό, καί νά ἀφιονίζει τόν λαό. Ἡ φρίκη προϊόν πρωτογονισμοῦ,
ἀναπόσπαστο κομμάτι τοῦ σύγχρονου πολέμου. Πῶς μπορεῖς νά στερήσεις τήν αὒρα τῆς
παντοδυναμίας τοῦ ἀντιπάλου; Ὃσο πιό βίαιη εἶναι ἡ συμπεριφορά τῶν
μαχητῶν, τόσο πιό ἀδύναμος θά φαίνεται ὁ ἐχθρός. Δυστυχῶς,
ἡ βαρβαρότητα εἶναι ἀποτελεσματική, μεταδοτική. Ὃταν ἐδραιωθεῖ, ἀναπαράγεται
συνεχῶς, ἀλέθει τά πάντα. «Κυνήγησε τόν ἂπιστο (ὃποιον δέν εἶναι μουσουλμάνος)
καί σκότωσέ τον ὃπου καί νά τόν βρεῖς», διδάσκει το Κοράνι.
Τό
παλαιστινιακό ἀπελευθερωτικό κίνημα τοῦ Ἀραφάτ, ἡ Φατάχ, δέν ὑπάρχει πιά.
Μετασχηματίστηκε σέ ἓνα ἰσλαμιστικό
ἰδεολόγημα, τήν Παλαιστινιακή ἰσλαμική Τζιχάντ, τῆς
ὁποίας τό καταστατικό ἀρχίζει προλογικά
μέ τήν καταστροφή τοῦ κράτους τοῦ Ἰσραήλ, τήν ἐκκαθάριση τῆς Μέσης Ἀνατολῆς καί τῆς Βόρειας Ἀφρικῆς, ἀπό κάθε κοσμικό
στοιχεῖο, τήν στοίχιση τῆς κοινωνίας στήν ἂκαμπτη ἐκδοχή τῆς Σαρίας,
καί τήν ἐγκαθίδρυση ἑνός θεοκρατικοῦ καθεστῶτος τύπου Ἰράν.
Αὐτό πού εἲδαμε στό Ἰσραήλ τίς προηγούμενες ἡμέρες προφανῶς ἒχει ὡς καύσιμη ὓλη τό μίσος πού ἒχει καλλιεργηθεῖ ἀπό τήν Σαρία. Μιλάω γιά τίς εἰκόνες μέ τίς ἀδιάκριτες σφαγές καί τούς βιασμούς ἀμάχων κάθε φύλου καί ἠλικίας, τίς ὁποῖες ἀναπαρήγαγαν μέ ὑπερηφάνεια οἱ ἲδιοι οἱ τζιχαντιστές-θύτες, διότι ἒκαναν –ὃπως πιστεύουν– τό θέλημα τοῦ Θεοῦ.
Ἡ ἀπόφαση τοῦ ΟΗΕ γιά δημιουργία τοῦ
Κράτους τοῦ Ἰσραήλ, μιλάει καί γιά δημιουργία
Παλαιστινιακοῦ κράτους. 75 χρόνια μετά, τό Ἀραβικό κράτος ἐξακολουθεῖ νά μήν ὑφίσταται, καθαρά
ἐξ αἰτίας τοῦ ἀκραίου φυλετικοῦ φανατισμοῦ τοῦ Ἰσραήλ, ὁ ὁποῖος κατακλύζει
ἀργά καί σταθερά τήν κοινωνία του.
Ὁ Ραμπίν καί
ὁ Ἀραφάτ θά μείνουν στήν ἱστορία, γιά τίς
ἐλπίδες πού γέννησε ἡ συνομολόγηση στό Ὂσλο, τοῦ «ὁδικοῦ χάρτη», ὀ ὀποῖος ἀναγνώριζε ἀμοιβαῖα τά δύο Κράτη στήν περιοχή.
Ποιά ἦταν ἡ τύχη τῶν δύο μεγάλων ἀνδρῶν; Ὁ Ραμπίν δολοφονήθηκε λίγο
ἀργότερα ἀπό ἓναν ἀκροδεξιό, γιατί λέει
ἀναγνώρισε τό Παλαιστινιακό Κράτος, μέ
τούς διαδόχους του νά ὑπονομεύουν μεθοδικά καί ἀποφασιστικά τήν πιθανότητα
ὁποιασδήποτε κρατικῆς Παλαιστινιακῆς ὀντότητας. Ἀπέκλεισαν τόν Ἀραφάτ στό γραφεῖο
του, ταπείνωσαν τόν ἲδιο καί τήν Φατάχ, ἐνῶ παράλληλα ἐπιδόθηκαν μέ λύσσα στόν
ἐποικισμό, κρατώντας τούς Παλαιστινίους ἒκτοτε σέ μιά στυγνή ὁμηρεία.
Τό κράτος τοῦ
Ἰσραήλ δείχνει γιά τήν ἀνθρώπινη ζωή τήν ἲδια
ἀπαξία μέ τήν Χαμάς. Αὐθαίρετες φυλακίσεις, κατεδαφίσεις σπιτιῶν Ἀράβων
κατοίκων, χωρίς σεβασμό τοῦ διεθνούς
δικαίου, βασανιστήρια, καί ἐγκατάσταση ἐποίκων φανατικῶν σιωνιστῶν μέ τήν ἀρωγή
τοῦ Ἰσραηλινοῦ στρατοῦ, καί φυσικά τυφλούς βομβαρδισμούς μέ πρῶτα θύματα πάντα
τά γυναικόπαιδα.
Πόσους ἂμαχους σκότωσε τό Ἰσραήλ, μετά ἀπό
βομβαρδισμούς, οἱ περισσότερες γυναῖκες καί παιδιά, ἐφαρμόζοντας ἐξ ἀρχῆς,
χωρίς νά δίνει λογαριασμό σέ κανέναν, τό δόγμα τῆς συλλογικῆς εὐθύνης; Οἱ
κάτοικοι τῆς Γάζας καί τῆς δυτικῆς Ὂχθης ἒχουν γνωρίσει τήν ὠμή βία, στήν βάση
ἀκόμη καί μιᾶς ὑποψίας, ἢ γιατί εἶχαν τήν ἀτυχία νά μένουν κοντά μέ ἓναν
τζιχαντιστή.
Οἱ Ἰσραηλινοί ἒχουν δείξει πολλές φορές, ὃτι εὐκαιρία ψάχνουν νά ἀποδείξουν τήν ἱκανότητά τους νά συνεργαστοῦν μέ τό σκοτάδι, ἀρκεῖ αὐτό νά ὑπηρετεῖ τούς στόχους τους. «Ὀφθαλμόν ἀντί ὀφθαλμοῦ» διδάσκει ἡ Παλαιά Διαθήκη τόν Ἐβραῖο, αὐτό ἐφαρμόζουν.
Δυό
θρησκεῖες πού ἒχουν ἱεροποιήσει τήν βία. Δύο λαοί πού ὡς σύνταγμα ἒχουν
τήν Παλαιά Διαθήκη οἱ Ἐβραίοι καί τό Κοράνι οἱ Μουσουλμάνοι. Δύο θρησκεῖες πού ἒχουν στήν κουλτούρα τους τήν
βία. Τό μίσος καί ἡ ἒχθρα διαχέονται ἀπό γενιά σέ
γενιά. Δυό θρησκεῖες πού ὠθοῦν τήν Μέση
Ἀνατολή στήν «ἂβυσσο», καί τήν ἀνθρωπότητα σέ μιά εὐρύτερη- οἰκουμενική-
σύγκρουση. Οἱ ἐθνικές γραμμές ἒχουν ἀντικατασταθεῖ ἀπό τόν θρησκευτικό
ζηλωτισμό. Καί ὁ ἐθνικισμός ἒχει ἐμποτιστεῖ ἀπό τόν θρησκευτικό
φονταμενταλισμό, στίς περισσότερες τῶν περιπτώσεων.
Εἶναι ὃλα
τόσο μπερδεμένα. Ἡ κόλαση, ἠ πόλωση, συνεχίζονται. Μερικές φορές σκέφτομαι ὃτι
οἱ ἂνθρωποι ἐδῶ δέν μποροῦν νά ζήσουν ἀλλιῶς· μπολιάζονται
μέ τό μίσος ἀπό τά γεννοφάσκια τους. Ἡ δαιμονοποίηση τῆς μιᾶς πλευράς ἀπό τήν
ἂλλη –ἢ τίς ἂλλες– ἀποτυπώνεται σέ καθετί ἐδῶ καί αἰῶνες. Οἱ δύο λαοί δέν πολεμοῦν, ἀλλά σκοτώνουν γιατί μισοῦν, γιατί
ἀνατράφηκαν νά μισοῦν, ὁ Παλαιστίνιος τόν Ἐβραῖο, καί ὁ Ἐβραῖος τόν Παλαιστίνιο. Καί οἱ δύο
λαοί μιλοῦν γιά «σπλαχνικό μίσος».
Σέ ποιόν ἐχέφρονα ἂνθρωπο ὁ σφαγιασμός παιδιῶν, γυναικῶν καί γενικά
ἀμάχων δἐν προκαλεῖ φρίκη; Καί ἀπό τίς δύο πλευρές τά θύματα εἶναι στήν συντριπτική
πλειονότητά τους ἂμαχοι καί κυρίως παιδιά, δηλαδή ἐκεῖνοι πού δέν
ἀντιπροσωπεύουν τίς πολιτικές ἐπιλογές στήν περιοχή.
Εἶναι θέμα
ἀρχῆς νά εἲμαστε ἀντίθετοι στόν
ἀντισημιτισμό. Νά ἀνάβουμε ἓνα κερί γιά τά ἑκατομμύρια τῶν Ἐβραίων πού ὑπῆρξαν θύματα
τοῦ ναζισμοῦ. Ὃμως ὀφείλουμε νά
ὑπερασπιστοῦμε τήν ἀλήθεια. Ὃσο φρικιαστική εἶναι ἡ βία τῆς Χαμάς, τόσο φρικώδης εἶναι καί ἡ
στυγνότητα γιά τήν ἀνθρώπινη ζωή πού
δείχνει ἀπέναντι στούς Ἂραβες τό κράτος τοῦ Ἰσραήλ. Τίποτα δέν μπορεῖ νά
δικαιολογήσει τήν σφαγή τῶν ἀμάχων πού γίνεται ὃλα αὐτά τά χρόνια, οὒτε τόν
βομβαρδισμό τοῦ νοσοκομείου προχθές, οὒτε ὃ,τι σχεδιάζεται τίς τελευταῖες ἡμέρες ἐναντίον τῆς Λωρίδας
τῆς Γάζας. Τίποτα δέν δικαιολογεῖ τά τελεσίγραφα, τίς ἀπειλές, τήν ἀσύμμετρη βία.
Κανένας Χίτλερ, κανένας Νετανιάχου, κανένας Ἀγιατολάχ, κανένας Ἰσμαήλ δέν ἐνεργεῖ στό κενό, μόνος του. Χρειάζεται πάντα μιά νοσηρή ἰδέα, πολιτική ἢ θρησκευτική, καί φυσικά ἓνα ἀλαλάζον, στερημένο γύρω τους, πλῆθος, χωρίς καμία ἀνοχή μέ ὃ,τι δέν τοῦ μοιάζει. Ἡ δυναμική τῆς σθεναρής ἀντίστασης στό διαφορετικό· τό πλῆθος καταπιέζει καί καταπιέζεται. Ρίξτε μιά ματιά στά δικά μας. Ὃταν ὁ Μπέος ὠρυόταν προεκλογικά, «Δέν θέλουμε πούστηδες», θά μποροῦσε νά τό πεῖ ἂν δέν εἶχε μπροστά του ἓνα ἀφηνιασμένο θετικό στήν ἂποψή του πλῆθος;
Ἡ μία τραγωδία διαδέχεται τήν ἂλλη καί ὃλες μᾶς βρίσκουν κολλημένους στήν ὀθόνη σέ ἓνα ἀδιάκοπο doom
scrolling, νά ἀνοίγουμε τό ἓνα λίνκ μετά τό ἂλλο, νά ρουφᾶμε κάθε πληροφορία,
στήν κάθε φρικιαστική λεπτομέρειά της, ἐθιζόμενοι ἂν ὂχι ἐθισμένοι στήν ὀδύνη, Καί ὃμως
τά γεγονότα, δέν ἒχουν σταθεῖ ἀρκετά γιά νά ἀποκωδικοποιηθεῖ πλήρως ἡ κοινωνική πολυπλοκότητα αὐτῆς
τῆς γωνιάς τοῦ πλανήτη.
Μᾶλλον εἲμαστε πιό κοντά στήν ἀρχή αὐτῆς τῆς κρίσης παρά στό τέλος της. Θά γευτοῦμε καί ἐμεῖς τήν βία τῶν γειτόνων μας; Πιό καθαρά: Εἲμαστε καί ἐμεῖς ὂμηροι τῶν Μουσουλμάνων καί τοῦ Ἰσραήλ; Θά φανεῖ. Καθώς μιά ἀκόμα μέρα φρίκης ξημερώνει, τό μόνο πού σκέφτομαι εἶναι ὁ Θεός, ἂν εἶναι διαθέσιμος, "νά βάλει το χέρι του". Μέχρι τότε, νά μήν ξεχνᾶμε, πώς τήν ὢρα πού ὃλοι ἐπιθυμοῦμε νά γυρίσουμε σπίτι μας, τήν ἲδια ὢρα οἱ Παλαιστίνιοι καλοῦνται νά ἐγκαταλείψουν τό δικό τους, ἐν ἀναμονῇ τῆς κλιμάκωσης τοῦ πολέμου.
ΥΓ. Τό κείμενο γράφτηκε
γιά περιοδικό στήν Γαλλία, ἀλλά δέν «ὑπῆρξε διαθέσιμος χῶρος». Πρώτη φορά «τρώω
πόρτα» ἀπό αὐτό τό περιοδικό.
Δηλώσεις γερο-Μπάιντεν, πρός Νετανιάχου
ΑπάντησηΔιαγραφή«δεν μπορείς να σκεφτείς καθαρά όταν πονάς. Αυτό ισχύει ακόμη περισσότερο όταν ο πόνος συνδυάζεται με οργή για εκείνους που τον προκάλεσαν. Υπάρχει λόγος που μιλάμε για “τυφλή οργή”: όταν ο θυμός κατεβαίνει, δεν μπορούμε να δούμε τι έχουμε μπροστά μας. Και αν αυτό ισχύει για τα άτομα, ισχύει ακόμα περισσότερο για τα έθνη.
Σας προειδοποιώ, ενώ αισθάνεστε αυτή την οργή, μην αναλώνεστε από αυτήν. Μετά την 11η Σεπτεμβρίου εξοργιστήκαμε στις Ηνωμένες Πολιτείες. Ενώ αναζητήσαμε δικαιοσύνη και αποδώσαμε δικαιοσύνη, κάναμε και λάθη».
Όπως διευκρίνισε ο Τζο Μπάιντεν μέσα στην οργή τους για την Αλ Κάιντα, οι ΗΠΑ δεν κυνήγησαν απλώς αυτό το ένα δίκτυο, αλλά εισέβαλαν στη χώρα που το φιλοξενούσε, το Αφγανιστάν, και σε μια άλλη που δεν είχε καμία σχέση με αυτό, το Ιράκ - και τα δύο με καταστροφικές συνέπειες. Μετά την 11η Σεπτεμβρίου, οι ΗΠΑ κήρυξαν έναν παγκόσμιο "πόλεμο κατά της τρομοκρατίας" που κόστισε εκατοντάδες χιλιάδες ζωές, έφερε την Αλ Κάιντα σε μέρη όπου δεν υπήρχε προηγουμένως -μεταξύ αυτών και το Ιράκ- και γέννησε έναν νέο και ακόμη πιο σκοτεινό τρόμο, με τη μορφή του Ισλαμικού Κράτους.
ΑπάντησηΔιαγραφήΤζόναθαν Φρίντλαντ Δημοσιογράφος. Guardian.
ΑπάντησηΔιαγραφή«Το Ισραήλ και οι υποστηρικτές του τονίζουν ότι η χώρα έχει το δικαίωμα, και μάλιστα το καθήκον, να αμυνθεί απέναντι σε έναν εχθρό που απέδειξε τη σκληρότητά του πριν από δύο εβδομάδες. Αλλά αυτό σημαίνει ότι διακινδυνεύουμε το λάθος της Αμερικής μετά την 11η Σεπτεμβρίου: πεπεισμένοι ότι μια επιλεγμένη πορεία δράσης είναι νόμιμη, είναι εύκολο να ξεχάσουμε να αναρωτηθούμε αν είναι σοφή.
Ήδη, μέσα στην οργή του, το Ισραήλ έχει πάρει αποφάσεις για τις οποίες μπορεί να μετανιώσει. Η αποστολή του θα πρέπει να είναι σαφής: να διασφαλίσει ότι η Χαμάς θα στερηθεί την ικανότητα να επαναλάβει ποτέ αυτό που έκανε πριν από δύο εβδομάδες. Αυτό σημαίνει ότι ο πόλεμος του Ισραήλ θα πρέπει να είναι μόνο με τη Χαμάς, όχι με το λαό της Γάζας. Και όμως, επιβάλλοντας έναν σχεδόν ολοκληρωτικό αποκλεισμό στην περιοχή, αρνούμενο σε περισσότερους από 2 εκατομμύρια πολίτες της τρόφιμα, νερό και φάρμακα, προκάλεσε πόνο σε ολόκληρο τον πληθυσμό – πόνο που θα ανακουφιστεί μόνο εν μέρει σύμφωνα με τους όρους της παραχώρησης που διαπραγματεύτηκε ο Μπάιντεν», επισημαίνει ο βρετανός αρθρογράφος.
Μια τέτοια ενέργεια παραβιάζει τόσο την ηθική όσο και το διεθνές δίκαιο, αλλά είναι επίσης αντίθετη προς τα συμφέροντα του ίδιου του Ισραήλ – αποδυναμώνοντας την υποστήριξη από το εξωτερικό τη στιγμή που θα έπρεπε να είναι η ισχυρότερη – και προς τον διακηρυγμένο στόχο του. Διότι αν τα τελευταία χρόνια έχουν δείξει κάτι, αυτό είναι ότι το να κάνεις τη ζωή στη Γάζα πιο κολασμένη δεν χαλαρώνει τον εναγκαλισμό της Χαμάς – τον σφίγγει.
Ο σαδισμός των εγκλημάτων που διέπραξε η Χαμάς στις 7 Οκτωβρίου – οι βιασμοί, τα βασανιστήρια και οι ακρωτηριασμοί – ήταν σίγουρα σχεδιασμένος για να παρακινήσει τους Ισραηλινούς, να τους τρελάνει τόσο πολύ από τη θλίψη που θα εισέβαλαν στη Γάζα, περπατώντας τυφλά στην ίδια την παγίδα που η Χαμάς τους είχε τόσο προσεκτικά στήσει.
Μιλήστε με Ισραηλινούς, ακόμη και με τους δεξιούς, και θα σας πουν ότι, όπως το έθεσε αυτή την εβδομάδα ο Yaakov Katz, πρώην εκδότης της Jerusalem Post, “η κυβέρνηση δεν λειτουργεί”.
Τα βασικά καθήκοντα του κράτους – είτε πρόκειται για την επανένταξη των πληγέντων οικογενειών του νότου είτε για την παροχή βασικού εξοπλισμού στους εφέδρους του στρατού στο μέτωπο – έχουν αναληφθεί από μια σειρά ομάδων της κοινωνίας των πολιτών που δημιουργήθηκαν τις τελευταίες δύο εβδομάδες. Καλύπτουν το κενό που άφησε ο Νετανιάχου, ο οποίος επέβλεψε μια εποχή πελατειακών σχέσεων και διαφθοράς που μετέτρεψε τον κρατικό μηχανισμό σε σκουριά.
Για όλους αυτούς τους λόγους, οι Ισραηλινοί δεν μπορούν να περιμένουν να τελειώσει ο πόλεμος. Η αλλαγή ηγετών σε καιρό πολέμου δεν είναι κάτι το ανήκουστο: λειτούργησε καλά για τη Βρετανία το 1940. Ομολογουμένως, μια τέτοια κίνηση είναι απίθανη, δεδομένου του απόλυτου ελέγχου του κόμματός του από τον Νετανιάχου. Αλλά το Ισραήλ πρέπει να απαλλαγεί από τον άνθρωπο που το οδήγησε σε αυτό το ζοφερό σταυροδρόμι και να τον αντικαταστήσει με κάποιον που θα ακολουθήσει τον σωστό δρόμο – έναν δρόμο που δεν θα είναι στρωμένος από τους θανάσιμους εχθρούς της χώρας».
ΟΑμερικανός στρατηγός Πετρέους προειδοποίησε το Ισραήλ ότι ενδεχόμενη εισβολή του ισραηλινού στρατού στη Γάζα θα οδηγήσει σε μακροχρόνιο πόλεμο φθοράς, σε σφαγείο, σε αδιέξοδο.
ΑπάντησηΔιαγραφή(24/10/23)
ΑπάντησηΔιαγραφήΟ Γενικός Γραμματέας του ΟΗΕ Αντόνιο Γκουτέρες άνοιξε την ειδική συνεδρίαση του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ για την κρίση στη Μέση Ανατολή δηλώνοντας ότι οι επιθέσεις της Χαμάς στο Ισραήλ «δεν έγιναν στο κενό».
«Ο παλαιστινιακός λαός έχει υποστεί 56 χρόνια ασφυκτικής κατοχής», είπε, σημειώνοντας ωστόσο ότι «τα παράπονα του παλαιστινιακού λαού δεν μπορούν να δικαιολογήσουν τις φρικτές επιθέσεις της Χαμάς».
«Και αυτές οι φρικτές επιθέσεις δεν μπορούν να δικαιολογήσουν τη συλλογική τιμωρία του παλαιστινιακού λαού», πρόσθεσε ο Γκουτέρες.
Μακριές οι σκιές του πολέμου
ΑπάντησηΔιαγραφήΤασούλα Καραϊσκάκη
«Δεν αντέχω άλλο το αιματοκύλισμα, τους ασύμπτωτους ταραγμένους κόσμους, τον διαχωρισμό σε ένοπλους πιστούς και μισητούς απίστους, την ιδέα ότι μόνο ορισμένων η ζωή έχει αξία, τη σύγχυση για το ποιος φέρει την πιο βαριά ευθύνη». Λόγια 24χρονης. «Από τη μια είναι οι θεοκράτες δολοφόνοι της Χαμάς, που θέλουν τους άμαχους συμπατριώτες τους μάρτυρες για έναν “υψηλό σκοπό”, την εξαφάνιση του Ισραήλ, και τους μετατρέπουν σε ασπίδα, φυτεύουν οπλοστάσια σε νοσοκομεία και σχολεία. Από την άλλη είναι το Ισραήλ, που αντιδρά όπως ακριβώς θα ήθελε η Χαμάς, επί τρομοκρατών και αμάχων, τους οποίους δεν λογαριάζει για ανθρώπους, τους βλέπει ως θύματα του εχθρού του. Ο σκοπός, η συντριβή της Χαμάς, δεν υπολογίζει κόστη». Εχει ένα σκοτεινό κουρασμένο βλέμμα γέρου. Και αντιλαμβάνεσαι ευθύς ότι τα τεκταινόμενα λειτουργούν σε άτομα με δεκαετίες ζωής μπροστά τους σαν πολλαπλασιαστής των αισθημάτων που κατέλειπαν τα αλλεπάλληλα δεινά· κρίσεις, δυστυχήματα, καταστροφές. Δεν ανακουφίζει το ότι το Μεσανατολικό είναι ένα μπερδεμένο κουβάρι που ματώνει επί δεκαετίες. Είναι το πιο εξόφθαλμο τρέχον παράδειγμα του πόσο ο φανατισμός τυφλώνει και διαστρέφει τα συμπεράσματα των ανθρώπων. Και τρομάζει η νέα διολίσθηση στον ηθικό σολιψισμό και την αποσιώπηση των φρικαλεοτήτων.