«Νῦν πάντα πεπλήρωται φωτός, οὐρανός τε καὶ γῆ, καὶ τὰ καταχθόνια· ἑορταζέτω γοῦν πᾶσα κτίσις, τὴν Ἔγερσιν Χριστοῦ, ἐν ᾗ ἐστερέωται».

 

Στήν Κωνσταντινούπολη, ὅταν πάρει κανείς τήν ἀρχαία «Μέση Ὁδό», ἀφήνοντας πίσω του τήν Ἁγία Σοφία, τήν Βασιλική τῆς  τοῦ Θεοῦ Σοφίας, πού ὑπῆρξε τό κέντρο ἑνός θαυμάσιου  χριστιανικοῦ πολιτισμοῦ, καταλήγει στήν μικρή ἐκκλησία τῆς Χώρας, δηλαδή τῶν ἀγρῶν, οἱ ὁποῖοι ἄρχιζαν ἀπό αὐτό τό σημεῖο.  (Ὅπως στό Παρίσι,  ἡ Παναγία τῶν Ἀγρῶν - Notre Dame des Champs). Ἡ Μονή τῆς Χώρας δείχνει  τό «σύνορο»· ἐκεῖνο τῆς  πόλης,  καί ἐκεῖνο ἑνός δεύτερου ἐλληνικοῦ πολιτισμοῦ, ὅμως κυρίως μᾶς ὑπενθυμίζει τό σύνορο τῆς  ἀνθρώπινης πορείας. Σ' ἕνα εὐρύχωρο πλαϊνό παρεκκλήσι, σέ χρόνους ὕστερους πού ἡ Αὐτοκρατορία βάδιζε πρός τόν θάνατο, τό  Βυζάντιο ἔγραψε γιά τήν χριστιανοσύνη τό μήνυμά του: στἠν τοιχογραφία τῆς ἁψῖδας, ὁ Χριστός κατεβαίνει στόν Ἅιδη, τόν γνωστό μας ᾅδη, γιά νά τόν συντρίψει. Εἶναι  λαμπροφορεμένος, χωρίς νά  βρίσκεται πιά στό  ὅρος τῆς Μεταμορφώσεως, ἀλλά στόν βυθό τῆς  ἀγωνίας καί τῆς σκοτεινῆς ἀσφυξίας. Τό ἕνα του πόδι, μέ μιά ἀπίστευτη βία, θραύει τά claustra τά «κλεῖθρα τοῦ κόσμου τούτου». Τό ἄλλο πόδι, μέ μιά ἀνάλαφρη κίνηση ἀρχίζει τήν  ἄνοδο, ὅπως ὁ βουτηχτής πού, ἀφοῦ ἄγγιξε τόν βυθό, τόν  «χτυπᾶ» γιά ν' ἀνέβει ξανά στόν ἀέρα καί τό φῶς.

   Ἀλλά ὁ ἀέρας καί τό φῶς εἶναι Ἐκεῖνος. «Σήμερον μετ' ἐμοῦ ἔσει ἐν τῷ παραδείσῳ», μπόρεσε νά πεῖ, τήν  ὥρα τῆς σταυρώσεως, στόν ληστή πού ξεψυχοῦσε δίπλα του. Ὁ ἀέρας καί τό φῶς εἶναι ἡ ἀκτινοβολία τοῦ προσώπου Του πού ἀστράφτει ἀπό τό Πνεῦμα. Καί ἰδού ἡ ἀπελευθερωτική χειρονομία: μέ κάθε χέρι του ὁ Χριστός πιάνει ἀπό τόν καρπό καί ὄχι ἀπό τήν παλάμη, τόν Ἄνδρα καί τήν Γυναῖκα, καί τούς πετᾶ ἔξω ἀπ' τά μνήματά τους. Ἡ σωτηρία εἶναι προπάντων ἕνα δῶρο καί ὄχι μιά διαπραγμάτευση. Κανένα καθρέφτισμα: κάθε πρόσωπο εἶναι ἄπειρο, καμμιά ἐξαίρεση. Σ’ αὐτή τήν τέχνη, τήν Βυζαντινή,  τά σώματα δέν ρίχνουν σκιά. Καμμιά μετενσάρκωση, κάθε πρόσωπο εἶναι μοναδικό. Καμμιά σύγχυση, κάθε πρόσωπο εἶναι ἕνα μυστικό. Κανένας χωρισμός, ὅλα τά πρόσωπα εἶναι φλόγες τῆς ἴδιας Φωτιάς. Καί ὁ ἀμετανόητος ληστής; Φυσικά καί αὐτός. Σκοπός δέν εἶναι ἡ ἀθανασία τῶν  ψυχῶν· ἀθάνατες, ἐπιδαψίλευση θεϊκιά, εἶναι ἤδη μέ τήν γέννησή τους. Σ’ αὐτόν τόν ἀθάνατο θάνατο πού συνιστᾶ τήν ἀγωνία μας, κάθε πρόσωπο εἶναι ἐκ τῆς γῆς, ἀλλ' αὐτή ἡ γῆ εἶναι καμωμένη ἀπ' τόν Οὐρανό.