«Σκέπη γενού και προστασία… Παρθένε».

 

Της Α.Κ.Κορνάρου-Καλαμαρά.

 

  «Τίς μη μακαρίσει Σε, Παναγία Παρθένε, τίς μη ανυμνήσει σου τον αλόχευτον τόκον;».«Θεός σεσάρκωται εκ των αγνών αιμάτων σου». ΄Ανθρωπος η Αειπάρθενος, Θεόν συνέλαβε στα σπλάχνα Της, «τη επελεύσει του Αγίου Πνεύματος». Θεόν, «Όν (τον Οποίο) τρέμουσιν δυνάμεις αι των Αγγέλων». Και έγινε «η δούλη Κυρίου» Μητέρα του Θεού, η Πάναγνη μεταξύ των γυναικών, «η Ευλογημένη» η «Κεχαριτωμένη Μαρία». Τα ΄Αγια των Αγίων του ανθρωπίνου γένους είναι η Υπεραγία Θεοτόκος. Σ’ Αυτήν κατοίκησε ο Υιός του Θεού, έλαβε την ανθρώπινη φύση και ως Θεάνθρωπος έγινε ο Σωτήρας και Λυτρωτής μας. Κι εμείς γίναμε «κοινωνοί θείας φύσεως». «Το όνομα της Θεοτόκου περιέχει όλο το μυστήριο της οικονομίας της σωτηρίας μας», λέγει ο ΄Αγ. Ιωάννης ο Δαμασκηνός. Και μόνο το όνομα της Παναγίας χαροποιεί την ψυχή μας, επειδή έφερε στον κόσμο τη χαρά, τον Ιησού Χριστό. Γι’ αυτό με κατάνυξη ψάλλομε: «Η πάντων χαρά, Χριστός η αλήθεια, το φως, η ζωή, του Κόσμου η ανάστασις…».

   Τιμούμε και δοξάζομε την Παναγία μας, γιατί Την τίμησε και Την δόξασε ο Θεός. Την αξίωσε να κυοφορήσει και να προσφέρει στην αμαρτωλή ανθρωπότητα τον μονογενή Του Υιό και Λόγο. Και την τιμή αυτή την προανήγγειλε 1.000 χρόνια π. Χ. ο θεοπάτωρ Προφήτης Δαυϊδ ως εξής: «Παρέστη η Βασίλισσα εκ δεξιών σου εν ιματισμώ διαχρύσω περιβεβλημένη, πεποικιλμένη…» (Ψαλμ.μδ΄,10). Και ο υμνωδός διακηρύττει: «Προφήται προεκήρυξαν, Απόστολοι εδίδαξαν, Μάρτυρες ομολόγησαν, και ημείς επιστεύσαμεν, Θεοτόκον Σε υπάρχουσαν…», ενώ άλλος ποιητής ερωτά τη Θεογεννήτορα: «Τα μεγαλεία σου, αγνή, τίς διηγήσεται;»

   Μα Εκείνη έμεινε στη ζωή Της απλή, πραγματικό πρότυπο πιστού, ακολουθώντας σε δρόμο αφάνειας τον Υιό Της, ταπεινή με βαθύτατη συναίσθηση της αποστολής Της, που είχε να επιτελέσει ως «δούλη Κυρίου». Σ’ Αυτήν προσφεύγομε κι εμείς, οι άνθρωποι, με πίστη και αφοσίωση. Μάνα μας νιώθουμε τη Μητέρα του Θεού και Την φωνάζουμε και Την παρακαλούμε απ’ την καρδιά μας με βαθιά πεποίθηση ότι ακούει την ικεσία μας και αφουγκράζεται τους παλμούς της καρδιάς μας. «Προς τίνα καταφύγω άλλην, αγνή;» Πού να τρέξω, για να σωθώ; Είναι η μόνη προστασία και καταφυγή μας μετά τον Θεό.

   «Χαίρε θεία σκέπη», εδώ και αιώνες βοά απ’ το Χριστιανικό Βυζάντιο ο ιερός ποιητής. «Σκέπη γενού και προστασία και αντίληψις και καύχημα, Παρθένε». Σκέπασέ με και προστάτεψέ με, Παναγία μου, γίνε συμπαραστάτις μου και καύχημα. Νιώθω τόσο αβοήθητος και συντετριμμένος. Αρρώστιες, πάθη, πειρασμοί με καταδιώκουν. Εσύ, «ελπίς απηλπισμένων», είσαι η ελπίδα και το στήριγμα της σωτηρίας μου. Επικλήσεις απευθύνουν και οι δύο παρακλητικοί κανόνες στην Κυρία Θεοτόκο, και Την καλούν «σκέπη κραταιά». «Προστασίαν και σκέπην ζωής εμής τίθημι Σε, Θεογεννήτορ Παρθένε». Εσένα , Παρθένε, που γέννησες τον Θεό, Σε θέτω προστασία και σκέπη της ζωής μου. Και ο ποιητής του Ακαθίστου ΄Υμνου τι μέγεθος δίνει στη σκέπη Της; «Χαίρε σκέπη του κόσμου, πλατυτέρα νεφέλης». Η σκέπη της Θεοτόκου καλύπτει τον κόσμο ολόκληρο. ΄Εχει έκταση και δύναμη, όπως η ευσπλαχνία και οι οικτιρμοί Της. Την παρακαλούμε να σκεπάζει τον λαό του Θεού με την ιερή εσθήτα Της, το μαφόριό Της, σύμβολο της μητρικής αγάπης, προστασίας και αέναης στοργής Της.

  «Παναγία μου, σκέπασε τα παιδιά μου» φωνάζει η μάνα νύχτα και μέρα. «Τη νεολαία μας, Παρθένα μου, τους γέροντες, την Ελλάδα μας σκέπασε και προστάτεψε, σώσε τον κόσμο μας, Δέσποινα του κόσμου». Και οι υμνογράφοι στα βιβλία της Εκκλησίας μας αυτό το αίσθημα των ανθρώπων διερμηνεύουν και επιμένουν στις προσφωνήσεις τους: «Χαίρε Δέσποινα, η πάντων βοήθεια, χαρά και σκέπη και σωτηρία των ψυχών ημών». «Χαίρε τείχος και σκέπη των προστρεχόντων εις Σε». « Σε πάντες καταφύγιον και θείαν σκέπην κεκτήμεθα, Παρθένε».

  Ζούμε «εν γη ερήμω και αβάτω και ανύδρω» (Ψαλμ.ξβ΄,2). Στην εποχή μας με τα απίστευτα τεχνολογικά επιτεύγματα φόβος μας συνέχει. Ανασφάλεια μάς καταδυναστεύει. Στα ύψη η βία, η εγκληματικότητα, η διαφθορά, οι τρομοκρατικές ενέργειες και οι απάνθρωπες φρικαλεότητες. Πόσο αγρίεψε ο άνθρωπος κι έχασε τη θεοφόρο λάμψη του! Πυκνώνουν τα επικίνδυνα καιρικά φαινόμενα. Πλημμύρες και πυρκαγιές, σεισμοί και καταποντισμοί. Πόλεμοι συγκλονίζουν τη γη των ανθρώπων. Κι η ψυχή μας τρέμει… «Εύκολα ο άνθρωπος τρίβεται μες τους πολέμους…» επισημαίνει ο Σεφέρης και ο Απόστολος των Εθνών αγωνιζόμενος να κηρύξει στον κόσμο το Ευαγγέλιο εξομολογούνταν: «ουδεμίαν άνεσιν έσχηκεν η σαρξ ημών` αλλ’ εν παντί θλιβόμενοι` έξωθεν μάχαι, έσωθεν φόβοι».(Β΄Κορ.ζ΄,5). Πόσο μοιάζουμε κι εμείς στην απλή καθημερινότητά μας… Και σιγοψιθυρίζουμε: «Παρθένε αγνή, ελέησον τους δούλους σου και ρύσαι πυρός και πάσης κολάσεως».

  Προστασία και σκέπη αναζητά ο ανίσχυρος άνθρωπος από τον παντοδύναμο Θεό και παρακαλεί την Πανακήρατο Κόρη, τη Μητέρα Του, να μεσιτεύσει με τις μητρικές πρεσβείες Της προς τον Κτίστη του κόσμου. Γιατί σ’ Εκείνη ο Χριστός φανέρωσε πόση δύναμη έχει η μεσιτεία Της. Αν «πολύ ισχύει δέησις δικαίου ενεργουμένη», πολύ περισσότερο ισχύει «δέησις Μητρός προς ευμένειαν Δεσπότου»! Γι’ αυτό τα πλήθη των πιστών προστρέχουν με πόθο και λαχτάρα στη Χάρη Της. Καταφεύγουν στα μικρά κι ερημικά εξωκκλήσια ή στους μεγαλοπρεπείς ναούς, αφιερωμένους στη Μητροπάρθενο Δέσποινα.

  Είμαστε μάρτυρες απ’ τα παιδικά μας χρόνια αυτού του θαύματος της συρροής εκατομμυρίων ανθρώπων από κάθε γωνιά της γης σ’ αυτό εδώ το μικρό κυκλαδονήσι, την Τήνο, όπου κατοικούμε. Εδώ τιμούμε και δοξολογούμε την Υπεραγία Θεοτόκο, τη Μεγαλόχαρη, «ημών την πολιούχον και του κόσμου προστάτιδα». «Πηγή ιαμάτων» η Αγία Εικόνα Της και «Ιατρείον υπέρ φύσιν» ο Ναός Της! Ζήσαμε και βιώνουμε εδώ στον μικρό μας τόπο, μέχρι σήμερα, ως τα βάθη της ψυχής μας την αίσθηση του θείου, που αιωρείται στην ατμόσφαιρα. Κι όταν χανόμαστε, καθώς οι ανεμοθύελλες του Αιγαίου μάς απομονώνουν απ’ τον υπόλοιπο κόσμο, κι όταν το παιδί μας κινδυνεύει και τα μποφόρ καθιστούν αδύνατη τη διακομιδή του σε νοσοκομείο, η Μητέρα του Θεού απλώνει μέσα μας γλυκιά την παρηγοριά Της και μας φωνάζει: «Εγώ είμαι…». Βιώματα, βιώματα θεία…

  Κατέπλεαν λοιπόν τα καράβια μικρά, μεγάλα στο λιμάνι μας. Με βιασύνη αποβιβάζονταν ταλαιπωρημένοι απ` τα μελτέμια οι προσκυνητές, αλλά με πίστη και ευλάβεια κατευθύνονταν προς τον Ναό της Παρθένου, εκεί ψηλά. Κι έλαμπαν τα μάτια τους απ’ την προσδοκία του θαύματος. Ανασκιρτούσε πανηγυρικά η φύση ολόγυρα από σφυρίγματα πλοίων, κωδωνοκρουσίες θριαμβικές, αγγελικές ψαλμωδίες και θυμιάματα, αλλά κυρίως οι ικεσίες και τα δάκρυα του κόσμου αγίαζαν τα σύμπαντα. Πώς να κλείσεις στην ψυχή σου τόση πνευματική ευφροσύνη! Και τα πλήθη τρέχοντας ή συρόμενα στα γόνατα και με παιδί ή τάματα στην πλάτη έφταναν και συνωστίζονταν στα προαύλια του θεομητορικού οίκου, υπομονετικά περιμένοντας, να φτάσουν στο καλλιμάρμαρο προσκυνητάρι της Παρθένου και να αποθέσουν τους λυγμούς της πονεμένης ψυχής τους. «Δέσποινα του κόσμου, ελπίς και προστασία των πιστών, μη μου παρίδης την δέησιν…».

   Κάθε Δεκαπενταύγουστο και στις μεγάλες εορτές πλέει το νησί της Μεγαλόχαρης στη Γαλανόλευκη. Σκιρτά το σύμβολο του ΄Εθνους μας κι ανάμεσα Ουρανού και γης συντελείται η ιερή μυσταγωγία. Πανηγυρίζει η Εκκλησία μας στις 15 Αυγούστου την « Κοίμηση» της Θεοτόκου. ΄Όχι τον θάνατο, αλλά τη «θεία μετάστασή» Της «από της γης εις τα άνω». Πώς να κρατήσει ο τάφος και η νέκρωση τη Μητέρα της ζωής; Γιορτάζουμε το Πάσχα του καλοκαιριού. Κι όπως γράφει ο ΄Αγ. Νικόδημος ο Αγιορείτης στον Συναξαριστή των 12 μηνών: «Η Κυρία Θεοτόκος μετά την εν τω τάφω τριήμερον αυτής Κοίμησιν, όχι μόνον μετέστη, αλλά και ανέστη από του τάφου και ανελήφθη εις τους Ουρανούς, ήτοι ενώθη πάλιν η ολόφωτος ψυχή μετά του ζωοδόχου αυτής σώματος, και ούτως ανέστη από του τάφου». Και αναφωνεί ο υμνωδός «Παρέστης, Παρθένε, εκ δεξιών του Παμβασιλέως, ω Βασίλισσα του παντός, περιβεβλημένη αθανασίας αίγλην». Ο δε ΄Αγ. Γρηγόριος ο Παλαμάς επισημαίνει «Συνανίσταται τω πρότερον αναστάντι τριημέρω Χριστώ η Κιβωτός του αγιάσματος αυτού» δηλ. η Θεοτόκος.

   Τέτοια ΄Αγια Μέρα κάθε χρόνο εγείρεται η ιστορική μνήμη να κινήσει όλους μας σε επαναβίωση της 15 ης Αυγούστου 1940. Τότε που συνέβη ο τορπιλισμός της «΄Ελλης», γεγονός «μοναδικόν εις τα ναυτικά χρονικά του κόσμου» (Ο Τύπος) . Αφηγήσεις αυτοπτών μαρτύρων μάς ζωντάνευαν απ` τη μικρή μας ηλικία εκείνα τα θλιβερά γεγονότα, που έκαναν τις καρδούλες μας να τρέμουν από οργή και αγανάκτηση. Ξημέρωσε τότε μέρα γαλήνης. Κάλμα μπουνάτσα. Σημαίες κυμάτιζαν παντού. Χαρμόσυνες κωδωνοκρουσίες δονούσαν τον μυρωμένο από μοσχολίβανο αέρα και τα πουλιά έκαναν ειρηνικούς ελιγμούς στον καταγάλανο ουρανό. Χιλιάδες ο κόσμος. Παντού πλήθη προσκυνητών. Στα επιβατηγά πλοία μέσα στο λιμάνι, στα μουράγια, στους δρόμους, στο βοτσαλωτό, στα προαύλια και στον Ιερό Ναό της Μεγαλόχαρης είχε αρχίσει η πανηγυρική θεία λειτουργία. Ευλαβείς προσκυνητές από νησιά και στεριές κατέφθαναν να τιμήσουν τη Χάρη Της και να συνεορτάσουν με τους άλλους Χριστιανούς την ιερή των Ορθοδόξων πανήγυρη.

  Από τις 6.25΄το πρωί εκείνης της Πέμπτης 15 Αυγούστου 1940 αγκυροβόλησε έξω από το λιμάνι της Τήνου, 550 περίπου μέτρα απ’ το πράσινο φανάρι του λιμενοβραχίονα, το εύδρομο «ΕΛΛΗ», η μοναδική πολεμική «ναρκοθέτις» του στόλου μας. Το αγκυροβόλιό της συμβόλιζε την τιμητική παρουσία τους ΄Εθνους στην πανήγυρη της Θεομήτορος. Στις 8.00΄ακριβώς έγινε η έπαρση της σημαίας του πλοίου και ταυτόχρονα υψώθηκε ο μεγάλος σημαιοστολισμός του, λόγω της εορτής. Περιχαρείς οι αξιωματικοί και οι ναύτες ετοιμάζονταν να αποβιβαστούν και να ανεβούν προσκυνητές στον Ι. Ναό. Σαράντα ναύτες θα αποτελούσαν το τιμητικό άγημα στη λιτανεία και εννέα θα έφεραν στους ώμους τους το ιερό κουβούκλιο με την πάνσεπτη Εικόνα της Πανυμνήτου Θεοτόκου.

  Ξαφνικά στις 8.25΄ «ισχυρότατη δόνησις ετάραξε το πλοίον. ΄Υψώθη ολόκληρον από πλώρη έως πρύμνη πάνω απ’ τη θάλασσα και επανήλθε». Κρότος ισχυρός! Μέσα στην απέραντη γαλήνη του Θεού. Τορπίλη έσχισε τα δεξιά ύφαλα του πολεμικού. ΄Ένα τεράστιο ρήγμα απ’ την κουπαστή του δεξιού έως την κουπαστή του αριστερού καταστρώματος. ΄Εκρηξη στο μηχανοστάσιο. Εκτίναξη των δεξαμενών πετρελαίου. ΄Αχρηστα όλα τα μηχανήματα του πλοίου. Σκηνές αλλοφροσύνης. Τραυματισμένοι οι ναύτες βογγούν… Κι άλλοι αποκλεισμένοι στο κύτος του πλοίου κραυγάζουν για βοήθεια απ’ τα φινιστρίνια. Το πολεμικό παίρνει κλίση κι ένας μαύρος καπνός απ` το κατάστρωμα των λέμβων ανεβαίνει προς τα ύψη ζητώντας να πληρωθεί η «`Υβρις». Πρωτοφανής και βέβηλη επίθεση στο νησί της Παρθένου την ημέρα της Κοιμήσεώς Της! Και πάλι εκρήξεις προς την κατεύθυνση της ξηράς αυτή τη φορά. Δεύτερη τορπίλη στο κέντρο του λιμενοβραχίονα, τρίτη σε ύφαλο προ του λιμενοβραχίονα, ενώ στήλη νερού και πέτρες τινάζονται ψηλά στον αέρα. Οι τορπίλες στόχο είχαν να πλήξουν τα επιβατηγά που αγκυροβολημένα στο λιμάνι αποβίβαζαν προσκυνητές. Δεν το κατόρθωσαν όμως! Ποιος δεν το επέτρεψε; Πανικός παντού. Γοερές κραυγές και δεήσεις να πληρώσει ο στυγνός ιερόσυλος. Μαίνεται η πυρκαγιά στο αντιτορπιλικό και από στιγμή σε στιγμή αναμένεται έκρηξη των πυρομαχικών. Ανάστατα τα πλήθη των προσκυνητών τρέχουν προς τα υψώματα…

   Η γιαγιά μας εκείνο το πρωί, ψηλά στο ύψωμα από το σπίτι της, καμάρωνε το πολεμικό μας, όταν γύρω στις 7.00΄ εμφανίστηκε στον ορίζοντα ένα «μαύρο αεροπλάνο».΄Εκανε κύκλο πάνω απ’ το πλοίο και χάθηκε. Τρόμος την κατέλαβε πως κακό θα συμβεί. Και με συγκίνηση μάς διηγούνταν απ’ τα μικρά μας χρόνια: « Κρυμμένος σε υποβρύχιο πέρα στον κάβο ο κακούργος δολοφόνος τορπίλισε το πλοίο μας. Κι εκείνο τινάχτηκε για λίγο, έγειρε κι άρχισε να βυθίζεται σιγά – σιγά. Το `ζωσαν οι καπνοί κι οι φλόγες. Οι ναύτες μας, πληγωμένοι γλάροι, έπεφταν στη θάλασσα, που μαύρισε απ’ τα πετρέλαια. «Παναγία μου», φώναζα, «σώσε τα παιδιά μας, σκέπασε τον κόσμο σου, μην τιναχτεί το νησί στον αέρα». Η Παναγία άπλωσε τη σκέπη Της! Το «΄Ελλη» βυθιζόταν με την πρύμνη, χανόταν σιγά- σιγά κι έμεινε στο τέλος πάνω απ’ τη θάλασσα η Σημαία μας στην πλώρη να μας χαιρετά. Κλαίγαμε… Εκείνο το όραμα της Σημαίας πάνω απ’ τη θάλασσα μάς έδωσε ελπίδα πως ό,τι και να συμβεί δεν θα χαθεί το ΄Εθνος μας και στα χρόνια που ακολούθησαν –Πόλεμος Κατοχή – εκείνη η εικόνα δεν έσβησε μέχρι την απελευθέρωση!»

  Και πράγματι παρά την αναμενόμενη έκρηξη οι αποθήκες των πυρομαχικών του σκάφους δεν ανατινάχτηκαν, οπότε τότε η τραγωδία θα ΄παιρνε διαστάσεις «ανατριχιαστικάς» ( εφημ. Ασύρματος). Η «ΕΛΛΗ» βυθίστηκε στις 10.20΄. Η λιτανεία έγινε στις 11.30΄σε τόνους πένθους. Οι ναύτες «βρεγμένοι, μουτζουρωμένοι, αρκετοί ματωμένοι» συνόδευσαν την Αγία Εικόνα και τα δοξαστικά στη Θεομήτορα ήχησαν ως πολεμικοί παιάνες. Οι προσκυνητές σώοι επέστρεψαν στις εστίες τους με τη συνοδεία νηοπομπών. Σε σύνολο διακοσίων δέκα ανδρών πληρώματος, εννέα ήταν τα θύματα της «ΕΛΛΗΣ» στον βωμό της Πατρίδας.

  Αυτούς τους ήρωες «το Πανελλήνιο Ιερό ΄Ιδρυμα της Ευαγγελιστρίας» τους τιμά εσαεί «ως υπέρ Πατρίδος πεσόντας» σε εξαιρετικά τιμητικό Μαυσωλείο, παραπλεύρως του Ναού της Ευρέσεως. Τα ονόματά τους παραμένουν γραμμένα «εις αιώνιον μνημόσυνον» σε στήλη αναθηματική. Τα οστά τους αγιάζονται σε καλλιμάρμαρη λάρνακα κάτω από τη θεία–ανάγλυφη- μορφή και ιερή επιστασία του Αρχιστρατήγου Αρχαγγέλου ! Και κάθε Δεκαπενταύγουστο εκεί ψάλλεται Τρισάγιο «υπέρ αναπαύσεως» των ψυχών τους. Κατατίθενται στέφανοι και παιανίζει τον Εθνικό μας ΄Υμνο η μπάντα του Πολεμικού Ναυτικού και κατά τις εθνικές επετείους παρισταμένων και των μαθητών η φιλαρμονική του Ι. Ιδρύματος, ενώ στέφανος ρίπτεται και στον υγρό τάφο της «ΕΛΛΗΣ» από τον εκάστοτε κυβερνητικό εκπρόσωπο.

  Αλλά ο λαός μας πίστεψε πως εκείνο το υποβρύχιο «αγνώστου εθνικότητος», όπως διαβεβαίωναν, που έπληξε την «ΕΛΛΗ» μας και διέπραξε «ύβρι» σε ιερή παλαϊκή πανήγυρη, δεν θα αργήσει να αποκαλύψει την ταυτότητά του. Κι όταν στις 28 Οκτωβρίου 1940 η Ιταλία μάς κήρυξε τον πόλεμο, το ελληνικό `Εθνος πανηγύρισε με την πεποίθηση πως «η πληγωθείσα στην Τήνο Παρθένος» θα σταθεί Υπέρμαχος Στρατηγός του Αγώνα. Ιταλικό το υποβρύχιο εκείνης της επίθεσης. Ιερός ο πόλεμος.! Οι ιερόσυλοι θα πληρώσουν. «Στο μέτωπο, σ’ όλη τη γραμμή» γράφει ο ΄Αγγελος Τερζάκης, «ο ελληνικός στρατός άρχιζε να έχει παντού το ίδιο όραμα: ΄Εβλεπε τις νύχτες μια γυναικεία μορφή να προπορεύεται, ψηλόλιγνη, αλαφροπερπάτητη, με την καλύπτρα της αναριγμένη από κεφάλι στους ώμους. Την αναγνώριζε, την ήξερε από πάντα. ΄Ηταν η μάνα η μεγαλόψυχη στον πόνο και στη δόξα, η λαβωμένη της Τήνου, η υπέρμαχος Στρατηγός». Οι αφίσες και οι έγχρωμες λαϊκές λιθογραφίες έδειχναν την Παναγία «Σκέπη» και «Εμψυχώτρια». Οι εφημερίδες απέδιδαν τις νίκες στην Οδηγήτρια του στρατού μας. «Ευχαριστούμεν την Παναγίαν που στέκεται πλάι μας» έγραφαν τα πρωτοσέλιδα και τα επιστολικά δελτάρια του πολέμου είχαν τυπωμένη την Παναγία Προστάτιδα. (Αλ.Φλωράκης). Αλλά και οι ποιητές Την καλούσαν:              «Μέσ’ στην καπνιά της μάχης φανερώσου και κάνε την ιαχή του εχθρού μας θρήνο» (Αγγ.Σικελιανός).

  Μα κι ο κάθε στρατιώτης είχε να διηγείται το προσωπικό του θαύμα. ΄Ένας φαντάρος ξημερώνοντας του Αγ. Γρηγορίου, 25-1-1941, τραυματισμένος βαριά έμεινε λιπόθυμος κάπου βαθιά στην Αλβανία. Κι όταν συνήλθε, παρακαλούσε σαν παιδί: «Φανέρωσέ μου, Παναγία μου, ένα άνθρωπο να με σώσει σ’ αυτή την ερημιά…». Σε λίγο είδε σκιές ανθρώπων και ψιθύρισε «Παναγιά μου, Ιταλοί θα είναι να με αποτελειώσουν, σώσε με…». Πλησίασαν. ΄Ηταν τρεις ΄Ελληνες! Μα το αξιοθαύμαστο: και οι τρεις ήταν συμπατριώτες του, από την Τήνο, και οι τρεις με το όνομα «Παναγιώτης»! Με λυγμούς μάς εξιστορούσε κάθε χρόνο το θαύμα ο αείμνηστος Πατέρας μας.

  Τη διάσωση λοιπόν και απελευθέρωση μας απ’ τον ιταλογερμανικό ζυγό ο Ελληνικός λαός απέδωσε στην « αειμακάριστο και παναμώμητο και Μητέρα του Θεού ημών». Αυτή την πίστη του διερμηνεύοντας η Εκκλησία μας μετέφερε την Εορτή της Αγ. Σκέπης από την 1 η Οκτωβρίου στις 28 Οκτωβρίου για τη θαυμαστή προστασία του ΄Εθνους κατά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Συνέδεσε την εθνική εορτή με την εορτή της Αγ. Σκέπης για να θυμίζει εκείνο το θαύμα, που συνέβη στον Ναό των Βλαχερνών στην Κωνσταντινούπολη, τον 5^ο αιώνα. Παρουσιάστηκε τότε η Βασίλισσα των Ουρανών στον Ναό σε ολονύκτια αγρυπνία με συνοδεία λαμπροφόρων Αγγέλων και Αγίων. Προσευχήθηκε με τους πιστούς και με τα πανάγια χέρια Της έβγαλε από την κεφαλή Της το ακτινοβόλο μαφόριο. Το άπλωσε σαν Σκέπη πάνω από το εκκλησίασμα και ακτινοβολούσε ανεβαίνοντας ψηλά! ΄Ετσι και στα χαρακώματα του πολέμου άπλωνε τη μορφή Της πάνω απ’ τους στρατιώτες μας και ως Σκέπη τους προστάτευε απ’ τις ριπές του εχθρού. Γι’ αυτό Της αποδίδομε «τα νικητήρια» ψάλλοντας: «Της σκέπης σου, Παρθένε ανυμνούμεν τας χάριτας, ην ως φωτοφόρον νεφέλην εφαπλοίς υπέρ έννοιαν, και σκέπεις τον λαό σου νοερώς εκ πάσης των εχθρών επιβουλής. Σε γαρ σκέπην και προστάτιν και βοηθόν κεκτήμεθα…».

  Αλλά η Υπεραγία Θεοτόκος - μέσω του Πανελληνίου Ιερού Ιδρύματός Της- από την εύρεση της Ιερής Εικόνας Της, το 1823, περιέθαλπε και προστάτευε χήρες, ορφανά, πρόσφυγες, ανθρώπους πονεμένους και βασανισμένους. Χρόνια Επανάστασης. Οι Τούρκοι αλώνιζαν το Αιγαίο, ρήμαζαν, πυρπολούσαν κι οι νησιώτες ζητούσαν καταφύγιο σωτηρίας. Στο «ιστορικό της Ευρέσως της πανσέπτου Εικόνος», που κυκλοφόρησε το 1833 διαβάζουμε ότι στον περίβολο του Ναού υπήρχαν «νοσοκομεία διά τους ασθενείς και ξενοδοχεία διά τους πένητας, οι οποίοι ποτέ δεν λείπουν από το ιερό τούτο κατάστημα, τρεφόμενοι και περιποιούμενοι διά της επιμελείας των Επιτρόπων …».Εκεί κατέφευγαν πολλά ορφανά και απροστάτευτα προσφυγόπουλα που γλίτωσαν από τους Τούρκους. Και άποροι προσκυνητές ανέκαθεν είχαν στέγη στα δωμάτια (κελλιά) του Ιερού Ιδρύματος, εξαθλιωμένοι δε πρόσφυγες εύρισκαν άσυλο, οικονομική ενίσχυση και προστασία στο ιερό Προσκύνημα.

  Αλλά και οι ξεριζωμένοι το 1922 κ. ε. απ’ τις προγονικές τους εστίες Μικρασιάτες ΄Ελληνες ένιωσαν στην κυριολεξία τη σκέπη και προστασία της Μεγαλόχαρης. ΄Αστεγοι και ταλαιπωρημένοι φιλοξενήθηκαν κατά καιρούς σε δωμάτια του Ι. Ιδρύματος ή σε σπίτια και στη συνέχεια το Ι.΄Ιδρυμα παραχώρησε οικόπεδα σε περιοχή παραπλεύρως του ιερού συγκροτήματος και στην παραθαλάσσια θέση « Πασακρωτήρι». Εκεί το Κράτος ανήγειρε κατοικίες και ο προσφυγικός συνοικισμός σε μερικά χρόνια έγινε πραγματικότητα. ΄Ετσι οι κατατρεγμένοι πρόσφυγες έζησαν ειρηνικά και απέκτησαν απογόνους κάτω από τη συνεχή προστασία και προσφορά του Ι.Ιδρύματος Ευαγγελιστρίας Τήνου.(΄Ερευνα Πηνελ. Διασκούφη).

  Η Χάρη της Κεχαριτωμένης Παρθένου περιέθαλψε και ΄Ελληνες πρόσφυγες, που έφθασαν στο νησί μας, επαναπατρισθέντες από τη Ρουμανία, το 1955. Και έγινε σκέπη τους, μέχρι αρκετοί απ’ αυτούς να βρουν τον δρόμο τους σε άλλες πατρίδες. ΄Οσοι απέμειναν δε έζησαν όμορφα χρόνια μέχρι το τέλος της ζωής τους στη θαλπωρή και αγάπη της «Στέγης ευγηρίας του Ι. Ιδρύματος Ευαγγελιστρίας».

   Παντού και πάντοτε η Υπεραγία Θεοτόκος, ως υπερευλογημένη Μητέρα, παρηγορεί και σκέπει όσους με πίστη ριζωμένη στην καρδιά τους αναζητούν καταφύγιο στην αγκαλιά Της. Αυτή η πίστη στον Θεό μάς χαρίζει δύναμη. Και στήριγμα και δύναμη της Εκκλησίας μας είναι ο πιστός λαός Της. Η Μεσίτρια του κόσμου «προς τον φιλάνθρωπον Θεόν» συνεχώς με υψωμένα τα χέρια σε στάση δέησης, όπως Την βλέπουμε στην κόγχη του Ιερού Βήματος των Ναών μας, παρακαλεί για τη σωτηρία μας. Και «εν τη Κοιμήσει τον κόσμον ου κατέλιπε». Μετέστη στα ουράνια, είναι η Κυρία των Αγγέλων, αλλά δεν εγκατέλειψε το ανθρώπινο γένος, από το οποίο προέρχεται. Αφήνει τα ουράνια τάγματα και ολοζώντανη κατεβαίνει στη γη και κινείται ανάμεσά μας. Μακάρι να ανοίξουμε τα μάτια της ψυχής μας να Την αισθανόμαστε. Κι έχοντας την πνευματική όραση του Σολωμού «Πάντ` ανοιχτά, πάντ` άγρυπνα τα μάτια της ψυχής μου» θα νιώθουμε πως μας περιβάλλει με τη ζείδωρη πνοή της Αγάπης Της σε ασύνορα πλάτη ως Πλατυτέρα των ουρανών .

  Πόσο χαριτωμένα μιλά για την Αειπάρθενο Κόρη ο Όσιος Σιλουανός ο Αθωνίτης : «Γη και ουρανός χαίρονται με την αγάπη Της. Ζει στους ουρανούς και βλέπει αδιάκοπα τη δόξα του Θεού, αλλά δεν λησμονεί κι εμάς τους φτωχούς κι αγκαλιάζει με την ευσπλαχνία Της όλη τη γη κι όλους τους λαούς.» Κι εμείς ομολογούμε: «Ψαλμοίς Σε ανυμνούμεν, Κεχαριτωμένη, και ασιγήτως το Χαίρε προσάγομεν…». Αλλά και ο καθένας μας απ’ τα βάθη της ύπαρξής μας αφήνουμε κραυγή καρδιακή: «Την πάσαν ελπίδα μου εις Σε ανατίθημι, Μήτερ του Θεού» παρακαλώντας με πίστη: «φύλαξόν με υπό την σκέπην σου».

 

Η ΨΥΧΙΚΗ ΓΑΛΗΝΗ ΣΑΝ ΕΡΕΙΣΜΑ ΤΗΣ ΖΩΗΣ...ΤΟ "ΚΛΕΙΔΙ"...Η ΕΥΘΥΜΙΑ...

 

      της Ελισάβετ Δ.Δημοπούλου

 

"Των παθών κρίσει περιγενόμεθα"   

"Ο ίδιος ο κόσμος είναι ο αγιώτατος και θεοπρεπέστερος ναός, στον οποίο  εισέρχεται ο άνθρωπος με τη γέννησή του...Η ζωή είναι μύηση και τέλεια τελετουργία, γι' αυτό και πρέπει να είναι γεμάτη ψυχική γαλήνη και χαρά." ΠΛΟΥΤΑΡΧΟΣ

  Το "ον δίπουν και άπτερον,, κατά τον πλατωνικό ορισμό του ανθρώπου, αυτός ο τάλας περιπλανώμενος της γης, στο αέναο κύλισμα του χρόνου, σ' όλους τους καιρούς τους ζοφερούς,  μοιάζει με τον αλυσοδεμένο στον Καύκασο τιτανογέννητο πυρφόρο ήρωα, τον πάντολμο λαμπαδηφόρο της γνώσης, που ανήμπορος κι άπραγος παρακολουθεί το γύρω του το σκοτεινό, οσμίζεται την αποφορά τη νεκρική, αφουγκράζεται τη  σπαρακτική επίκληση στη μέριμνα τη θεϊκή, γεύεται το αίμα απ' τις πληγές του κι ακουμπά  με τα φυλακισμένα  του άκρα το πέτρινο κι αμείλικτο τραχύ  κορμί του ξερόβραχου, του τόπου του πικρού της εξορίας και του  μαρτυρίου της ορθόστητης ψυχής του.

  Ο άνθρωπος ο σημερινός, αλυσοδεμένος  κι αυτός στην κακοδαιμονία του, παρακολουθεί άβουλος κι αμέτοχος αντάμα την ανάπτυξη της τεχνολογίας, με τα θηριώδη άλματα κι έτσι αποσβολωμένος, μέσα στην αποχαύνωση μιας καθημερινότητας σκληρής, έχει λησμονήσει ολότελα τη φροντίδα  για την ανάπτυξη της ψυχής του κι έχει εγκλωβιστεί, σχεδόν αποκλειστικά και βάναυσα, στην ύλη...θαρρώντας ο άφρονας πως τάχα  βρίσκεται στο κατόπι μιας ευτυχίας,  θηρευτής μιας ονειροφαντασιάς, τάχατες για μια ζωή  καλύτερη...

 Κι αν τύχει κι ανταμώσει το είδωλό του το αλλόκοτο σε κάποιο πέρασμά του από καθρέφτη, θα τρομάξει, αν του είναι μπορετό, απ' τη θέα ενός πλάσματος χιμαιρικού, δίχως όραση, δίχως ακοή, δίχως αισθήσεις...δίχως φάρους φωτερούς στην πορεία του. Θ’ ανταμώσει ένα σώμα, μπορεί ομορφοστολισμένο, μπορεί πανώριο, αλλά μ’ ένα ρούχο αδειανό, μ' ένα βλέμμα σβησμένο...λείπει η ψυχή, αυτό το ποτάμι  που χαράζει την κοιλάδα, κυλώντας στο "είναι" της και γίνεται ο αφέντης της, ο κυρίαρχος που  απλώνει γύρα του όλα τα πλούτη κι όλα τα χαρίσματα, γεννήματα στα πάντα και για πάντα.

  Στην παιδική αθωότητα όλα είναι ανοιχτά, η ψυχή ανασαίνει και βηματίζει γοργοφτέρουγη. Περνώντας τα χρόνια, χωρίς αποφυγή, το σώμα αναπτύσσεται, μα η ψυχή αργοπορεί, ασθμαίνοντας μέσα σε μιάν ατμόσφαιρα "χειραγώγησης", ασφυκτική  και γεμάτη αγωνία. Έτσι, γεννιέται ξανά, εδώ σε τούτους τους μοχθηρούς καιρούς, μια ανάγκη ουσιαστική, ένα καταφύγιο, ένα αγκυροβόλι σταθερό, μια σιγουριά... βάλσαμο κι ίαμα στην τραγική  ανθρώπινη ύπαρξη, ο μαγικός κρίκος, το γιοφύρι που ενώνει θρησκεία κι επιστήμη...η ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ...

  Μια ύπαρξη θεϊκή, μια πανώρια κόρη, που με το στιβαρό της λόγο, τον προαιώνιο, το διαχρονικό μας δείχνει κείνα τα μονοπάτια, που αν τα διαβεί ο ταλαίπωρος διαβάτης της ζωής, θα ξεφύγει απ' το έρκος  της φυλακής του και θ’ απιθώσει στη γη, την πολύφορτη, το βαρύ του φορτίο, το ασήκωτο... Θ' αφήσει το λεύτερο αεράκι να χαϊδέψει τα χλωμά του μάγουλα, θα γεμίσει τα πνευμόνια του τα κουρασμένα μ' όλα τα αρώματα και τις μοσχοβολιές της μάνας γης, θα περιδιαβεί στο περιβόλι, όπου η ψυχούλα του η γονατισμένη θα πάρει το ανάστημα που της αξίζει, θα ενώσει τα κομμάτια της τα τετραπληγιασμένα, θ 'ανταμώσει τα πλάσματα τα θεϊκά, τα ψυχογεννημένα...την αρμονία, το μέτρο, το ρυθμό, τη διάθεση...το ΘΥΜΟ...

 Αυτό που λένε ,,θυμό,, οι φιλόσοφοι είναι το κομμάτι εκείνο της ψυχής, η σφαίρα η λαμπερή, που περιβάλλει στο "είναι" της το συναίσθημα και τη βούληση και δεν ταυτίζεται μ' ό,τι σήμερα γνωρίζουμε ως "συναίσθημα θυμού".  Ο  Έλληνας άνθρωπος βασανίζεται, όχι από κάποιο άσπλαχνο δαιμονικό χέρι, αλλά γιατί είναι βαθιά συναισθηματικός, εγκλωβισμένος σ' έναν άστοργο κόσμο, αλλά, αν κι άρρωστος, είναι θαυματουργά  ζωντανός ακόμα. Κι όπως κάθε αρρώστια, κάθε ανημπόρια, κάθε σκόνταμα, που αφήνει σημάδια, θέλει  γιατρειά.   

 Η γιάτρισσα, θεογέννητη, προσωποποίηση της άριστης κατάστασης του θυμικού κέντρου της ψυχής, δεν είν' άλλη απ' την  ΕΥΘΥΜΙΑ, που έχει κι αυτή το μεράδι της στο ολύμπιο κατοικητήριο, δίπλα στο θρονάρι του παντεπόπτη, μειλίχιου θεϊκού πατέρα, χέρι χέρι με τις παρθένες Μούσες, τις απλοχέρες στο μοίρασμα του καρπού της λησμονιάς και της απάλυνσης του  πονεμένου λογισμού.

   Η Ευθυμία, η μάνα του ΧΑΜΟΓΕΛΟΥ, του μειδιάματος, κείνου του γέλιου του άηχου, του ελαφρού με τα μισανοιγμένα χείλια,...του υπο-γέλιου, του ανεπαίσθητου, του μελιχρού, πότε γλυκού, πότε τρυφερού, πότε πικρού, αινιγματικού κι αδιόρατου και πότε παγωμένου ...Χαμόγελο...άνθισμα στα πικραμένα χείλια, ο καρπός της Ευθυμίας που σέρνει το άρμα της ανθρώπινης εξέλιξης, ζωντανεύει και πολλές φορές ανασταίνει το ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑ...το πρωτοπαίδι του ΘΥΜΟΥ, θεμέλιο κι έρισμα της ύπαρξής μας. Με την έννοια αυτή ο "θυμός" για τον άνθρωπο είναι το απείκασμα της  διά- θεσής του, μια ζωγραφιά απαράλλαχτη του "εγώ" του.

 ΕΥ-ΘΥΜΙΑ=καλός θυμός...ΕΥ...επίρρημα τροπικό, που στο συνταίριασμα των λέξεων της ιερής ελληνικής γλώσσας αποδίδει το ύψιστο των δυνατοτήτων τους, λευτερώνει κι απλώνει στο νου τον ξαφνιασμένο κάθε αριστεία, κάθε ομορφιά, μέγεθος και αφθονία της έννοιας... ευγένεια, ευγλωττία, ευεξία, ευβουλία, ευκαιρία, ευημερία, ευλογία, ευλάβεια, ευμάρεια, ευμένεια, ευνομία, ευμορφία, ευσέβεια, ευπορία, ευτυχία, ευχέρεια, ευφυία, ευρυθμία...ΕΥΘΥΜΙΑ...

  Κι είν' αυτό το ευλογημένο ΕΥ, ο στόχος, η  προσπάθεια η έμπονη, η επιζήτηση η έντολμη κάθε φιλοσόφου, που ακονίζει την αντίληψη και την αίσθηση του ανθρώπου μέσα στην ομίχλη της βιωτής για όλες του τις ανασφάλειες, τις ανισορροπίες, τις παθογένειες και θνησιγένειες, τα γκρεμίσματα, τις συμφορές και τα συντρίμμια ... ΕΥ...δύο μονάχα γράμματα, που έχουν όμως τη δύναμη να φωτίσουν μια λέξη,

ένα συναίσθημα, τον ίδιο τον τρόπο που  ο νους ατενίζει  τη θεογέννητη συνθήκη ,που λέγεται ζωή. Το ΕΥ εστιάζει σε όσα συμβαίνουν στον περίγυρο, σ' αυτά που μονάχα τα όμματα της καρδιάς είναι μπορετό ν' αντικρίσουν  κι είναι με σιγουριά το κλειδάλετρο για τ 'όργωμα του πετροχώραφου της ζωής, διώχνοντας μακρυά τα τραχιά σβολάρια από κάθε χάλασμα, για μια σχέση, ένα αντάμωμα στοργικό κι αγαπητικό με το ,,εντός,, και το ,,ολόγυρο.,,

Με οδηγό το ΕΥ ανακαλύπτει ο άνθρωπος κάθε καλό στις μικρές στιγμές της καθημερινότητας, ταξιδεύοντας σ' ένα κόσμο αγάπης και καλοσύνης, σ 'ένα κόσμο φιλόξενο, πάντα μ' ορθάνοιχτα τα φύλλα της καρδιάς και πάντα με το βλέμμα εσω-στραμμένο.

Το ΕΥ υπάρχει και λειτουργεί παντού...αρκεί να βγούμε στον πηγαιμό της ανα-ζήτησής του.

"ΕΥ...αιωρείται στους ορίζοντες,

διαχέει πληροφορίες στην έρημο του Λόγου

που αλλάζει ήχους συνεχώς

στην πλάτη του αγέρα...

Κι η έρημος συνθέτει

βοές ήχων πάνω της

να σκαρφαλώνουν,

ψιμυθιώσεις κάθε

αγωνιστικού θεάματος,

που αγνοεί τους ήχους 

του αγέρα..."

(Δ. Κακαβελάκης- ευ, με αντοχή μόνο).

   Ο πρώτος φιλόσοφος που ασχολήθηκε κι έγραψε "Περί Ευθυμίης" ήταν ο Δημόκριτος, (5ος-4ος αιώνας π.Χ), που της απέδωσε μοναδικότητα πολυσήμαντη, ανάγοντάς την σε "σκοπό της ζωής". Σαν "Ευθυμία" ο μεγάλος Αβδηρίτης φιλόσοφος όρισε εκείνη την κατάσταση, όπου η ανθρώπινη ψυχή είναι απαλλαγμένη από πάθη και βρίσκεται σε ενότητα  με όλα τα μέρη της. Σαν συνώνυμά της άρθρωσε λέξεις, έννοιες θαυμαστές...ευστάθεια, ειρήνη, αρμονία, συμμετρία, αταραξία, αθαυμαστία, αθαμβία...

  Κι όλα τούτα είναι καταστάσεις ανώτερες της ψυχής, γεννήματα αρμονικών κινήσεων ,που συνοδεύονται από συναισθήματα χαράς, βαθιάς ικανοποίησης κι εμπιστοσύνης. Μετά το Δημόκριτο, το θέμα της "Ψυχικής γαλήνης και της Ευθυμίας"

απασχόλησε και τον πυθαγόρειο φιλόσοφο Ίππαρχο(4οςαιωναςπ.Χ- "Περί Ευθυμίας"),αλλά και το στωικό φιλόσοφο Παναίτιο (2οςαιωνας π.Χ- " Περί Ησυχίας της ψυχής"). Δημιουργήθηκε έτσι μια παράδοση, που κέντρισε το ενδιαφέρον των φιλοσόφων ,προσεγγίζοντας το θέμα  με μεγάλη ζέση και προσήλωση στην αξιοποίηση του βάθους των στοχασμών τους ...στόχος η ΑΛΗΘΕΙΑ και η ΕΥ-ΖΩΙΑ.

Τεράστια σημασία έχει η συμβολή ενός μεγάλου δασκάλου του πρώτου μ.Χ αιώνα, του Χαιρώνειου Πλούταρχου.

ΠΛΟΥΤΑΡΧΟΣ-ΠΕΡΙ  ΨΥΧΗΣ,ΗΣΥΧΙΑΣ ΤΗΣ ΨΥΧΗΣ...ΠΕΡΙ ΕΥΘΥΜΙΑΣ...

 Σε μια μικρή, αλλά ονομαστή πόλη της Βοιωτίας, τη Χαιρώνεια, περίπου στα μισά του 1ου αιώνα μ.Χ, γεννήθηκε, μέσα σε μια εύπορη και αριστοκρατική οικογένεια,  μια πολύπλευρη προσωπικότητα, ένας πολυπράγμονας, φιλίστορας, φιλοτάξιδος, ιδιαίτατος και πολυγραφότατος άνθρωπος...ο Πλούταρχος...φιλόσοφος, ιστορικός, βιογράφος, δοκιμιογράφος ,δικαστής και δημόσιος αξιωματούχος, συγγραφέας, ιερέας- επόπτης του Μαντείου των Δελφών μυημένος στα Απολλώνια μυστήρια, ερμηνευτής των Πυθικών χρησμών για 29 ολάκερα χρόνια...

  Μέσα απ' τα βάθη του χρόνου, αυτός ο ευλογημένος Έλληνας παραδίδει, με το έργο του, έναν μοναδικό αξιοθαύμαστο "πλοηγό", σύντροφο κι οδηγό στο ταξίδι του ανθρώπου σε κάθε ταραγμένη εποχή. Κατά την πλουτάρχεια διδασκαλία, τα μέρη της ψυχής είναι πέντε. Φυτικό ή θρεπτικό, αισθητικό, επιθυμητικό, θυμοειδές και λογιστικό...

 "Αν διαιρέσεις την ίδια την ψυχή, σύμφωνα με τη φύση της, το πρώτο και σκοτεινότερο μέρος της είναι το θρεπτικό, δεύτερο το αισθητικό, έπειτα το επιθυμητικό και στη συνέχεια το θυμοειδές, αλλά η ικανότητα του λογιστικού τελειοποιεί τη φύση στον ανώτερο και πέμπτο βαθμό"...ΠΛΟΥΤΑΡΧΟΥ..."Περί του ΕΙ του εν Δελφοίς" 

  Η πενταμερής διαίρεση της ψυχής είναι ...μια "επέκταση" της τριμέρειας του  Πλάτωνα, σύμφωνα με τον οποίο η ψυχή μοιάζει με άρμα που το σέρνει ένα ζευγάρι φτερωτών ίππων(α-λόγων),με οδηγό έναν ηνίοχο. Το λογιστικό και κατ' εξοχήν ανθρώπινο μέρος, εκφράζει ο Ηνίοχος, ενώ τα δύο ιππόμορφα μέρη εκφράζονται από το θυμοειδές(λευκός  ίππος) και το επιθυμητικό(μαύρος ίππος)...

  Ο μεγάλος Βοιωτός φιλόσοφος ,στο έργο του "Πλατωνικά ζητήματα" δίνει μια ξεκάθαρη εικόνα της σχέσης των μερών της ψυχής, τονίζοντας ότι χαρακτηριστικό του θυμικού είναι να κυβερνά  και να κυβερνάται, του λογιστικού μόνον να κυβερνά, ενώ του επιθυμητικού μόνο να κυβερνάται.

  Με τον τρόπο αυτό γίνεται ολοφάνερος ο λόγος, για τον οποίο ο "θυμός" αποτελεί το " κλειδί" για την  ΕΝΟΠΟΙΣΗ της ψυχής..."τα μέρη της  ψυχής δεν πρέπει να περιορίζονται από τις θέσεις και τα ονόματα ,αλλά να εξετάζεται η δύναμη και η αναλογία τους". Η ΦΩΤΙΣΗ της ψυχής προϋποθέτει την ανάπτυξη και ενοποίηση και των πέντε μερών της.

 Τον Πλούταρχο απασχόλησαν πολύ μεγάλα ηθικά θέματα και τις σκέψεις του τις αποτύπωνε σε "ηθικές διατριβές", που έχουν τη μορφή επιστολής. Ένα από τα πιο σοβαρά θέματα των διατριβών του είναι η "Ησυχία της ψυχής". Κι όταν ένας Ρωμαίος, φίλος του  πολυταξιδεμένου φιλοσόφου, του ζήτησε διευκρινίσεις, σχετικά με τον "Τίμαιο" του Πλάτωνα, καθώς και με τον τρόπο που είναι δυνατόν να κερδίσει την "ψυχική  γαλήνη" και να απαλλαγεί από τις προσωπικές απογοητεύσεις και πικρίες της ζωής του..., ο Πλούταρχος του απάντησε με επιστολή- πραγματεία...το περίφημο  έργο "Περί Ευθυμίης".

 Θάταν πολύ ενδιαφέρον κι όμορφο μαζί ν' αναφέρουμε, ότι ο μεγάλος φιλόσοφος ξεκινούσε τις επιστολές του με την έκφραση..."ΕΥ ΠΡΑΤΤΕΙΝ" και σε άλλες με την έκφραση" ΧΑΙΡΕΙΝ" Κάνοντας μια μικρή παρένθεση εδώ, θα προσπαθήσουμε ν' αναλύσουμε τις ευχετήριες προσφωνήσεις του Πλούταρχου, με την ελπίδα ότι θα προσθέσουμε κάτι παραπάνω στην κατανόηση της σκέψης αυτής της μεγάλης μορφής.

 Το ρήμα πράσσω/πρήσσω/πράττω ,(Μέγα λεξικόν της ελληνικής γλώσσας Liddel & Scott),έχει πιθανόν την ίδια ρίζα με το ρήμα περάω(περνάω). Η πρώτη σημασία ήταν η...του περάν= διέρχεσθαι. ΕΥ ΠΡΑΤΤΩ= καλώς πράττω, ενεργώ σωστά, διάκειμαι καλώς, διέρχομαι ορθά το βίο μου...ευ-τυχώ. Κατά συνέπεια ,η ΕΥ-ΤΥΧΙΑ έχει άμεση σχέση με τις ΕΥ πράξεις των ανθρώπων. Στον αντίποδα...κακώς πράττω/ ενεργώ κακώς/ διάκειμαι κακώς/διέρχομαι λανθασμένα το βίο μου/ ΔΥΣΤΥΧΩ.

  Ο μεγάλος Αθηναίος φιλόσοφος Πλάτωνας ,στο έργο του "Γοργίας"(479α), ταυτίζει την έννοια του" πράττω" με την έννοια του "χαίρω".  Ο Σταγειρίτης όμως πανεπιστήμονας Αριστοτέλης (Πολιτικά-Η',3) θεωρεί, ότι η ΧΑΡΑ διαφέρει απ' την ΕΥΠΡΑΓΙΑ, όπως διαφέρει το ΗΔΥ απ' το ΑΓΑΘΟ. Ταυτίζει όμως την ΕΥπραγία με την  ΕΥδαιμονία, που είναι αποκλειστικά  κατάκτηση του ΕΥ ΠΡΑΤΤΕΙΝ. Άρα, η Ευδαιμονία, σαν σκοπός κάθε αγαθού, οδηγεί στην ΕΥζωία και την ΕΥ πραξία..."Ήθος ανθρώπω δαίμων"...Ηράκλειτος...)  Η ευχετήρια λοιπόν έναρξη της πλουτάρχειας  επιστολής...πάνσοφη.

 Η ΕΥΘΥΜΙΑ σαν άριστη κατάσταση του θυμικού κέντρου της ψυχής εξετάζεται, με κάθε λεπτομέρεια, από το Βοιωτό φιλόσοφο, που δεν" ηθικολογεί" γενικά κι αόριστα, αλλά αναφέρεται σε συγκεκριμένες εκφάνσεις της καθημερινότητας. Χρησιμοποιεί ,με τέχνη περισσή, τον πλούτο  της παράδοσης, με την παράθεση θεωριών από έξοχους ανθρώπους και συγγραφείς της αρχαιότητας που, με μεγάλη ευστοχία, συνταιριάζει με τις δικές του πρωτότυπες ιδέες και παρατηρήσεις.

 Η πραγματεία "Περί Ευθυμίης" του  Πλούταρχου είχε τεράστια επίδραση στο στοχασμό πολλών μεταγενέστερων ανθρώπων του πνεύματος, όπως του  μεγάλου Ρωμαίου ρήτορα, φιλοσόφου και νομικού Λεύκιου Ανναίου Σενέκα. Στο αξιοσημείωτο έργο του " De  tranquillitate animi", ( περί πνευματικής  γαλήνης), ο Ρωμαίος φιλόσοφος, σύγχρονος του Πλούταρχου, ενσωματώνει ολόκληρα μέρη απ' την πραγματεία "Περί Ευθυμίης", προσθέτοντας τις δικές του πολύτιμες σκέψεις.

 Ακουμπώντας στην πλουτάρχεια ρήση "Έκαστος εν αυτώ τα της ευθυμίης και δυσθυμίης έχει ταμεία" (καθένας έχει μέσα του τα δικά του αποθέματα ευθυμίας και δυσθυμίας ), ο Σενέκας θεωρεί ,ότι η ψυχική γαλήνη δεν "αγοράζεται" με την απραξία και η αδράνεια δεν θεραπεύει την  οδύνη και τον πόνο. Ούτε οι πολλές,(υπερβολή),ούτε οι λίγες,( έλλειψη),ενασχολήσεις ΚΑΘΟΡΙ-ΖΟΥΝ την ευθυμία ή δυσθυμία του ανθρώπου, παρά μόνο η ανάλογη  ποιότητα των πράξεών του.

Η ΓΑΛΗΝΗ ΤΗΣ ΨΥΧΗΣ ...(μέσα απ' το πλατωνικό έργο.)

  Ο τρυφερός, ποιητικός  και ανυπέρβλητος Αθηναίος φιλόσοφος Πλάτωνας, στο έργο του Πολιτεία(Ι'604), παρομοιάζει τον ανθρώπινο βίο με την  Κυβεία, (παιχνίδι με κύβους), στο οποίο το...ρίξιμο των ζαριών δεν είναι στο "χέρι μας", είναι όμως στο "χέρι μας " η καλή διαχείριση της...ζαριάς. Έτσι, το ευχάριστο,( καλή ζαριά),θα ωφελήσει και θα δώσει ευθυμία και χαρά,(χαμόγελο) και το δυσάρεστο, (μικρή ζαριά), θα προκαλέσει λύπη, αλλά η ψυχική  κατάσταση θα ισορροπήσει με τη σωστή διαχείριση του συναισθήματος.

  Οι φρόνιμοι, όπως οι μέλισσες, μετατρέπουν σε μέλι τον πικρό χυμό του θυμαριού.

 Ο Πλάτωνας, μέσα απ' τη σκέψη του  ύψιστου των φιλοσόφων Σωκράτη, δείχνει, σε όλο του το έργο, τη διαδρομή της ζωής με τα καλά, τα άσχημα, εξετάζει τα πάντα...την επιθυμία για εξουσία, την πολιτική, τον πόλεμο, την αδράνεια, τη μοχθηρία, το θάνατο, την ανάγκη θεϊκής υπόστασης, την πορνεία, την αγάπη, τον έρωτα, τη φιλία...τα πάντα ...και καταλήγει, ότι η γαλήνη της ψυχής είναι  θέμα οπτικής γωνίας και γίνεται πράξη, όταν το καλό βρίσκεται πάνω απ' το κακό, όταν το ευχάριστο αποδυναμώνει το δυσάρεστο και το ωραίο ξεθωριάζει το άσχημο...κι όλα αυτά έχοντας πλήρη συνείδηση της τραγικότητας των ανθρωπίνων και της αναπόφευκτης αντιμετώπισης της σκοτεινής πλευράς της ζωής.

"Κάθε ανάμειξη χωρίς μέτρο και συμμετρία χάνει την ουσία της.

Η δύναμη του αγαθού έχει καταφύγει στη φύση του καλού(ωραίου),διότι η συμμετρία γίνεται παντού κάλλος και αρετή"( Πλάτωνας.Φίληβος-64 δ-ε).

 

    ΣΥΜΠΥΚΝΩΜΑ ...

"Ουδέν ατέκμαρτον, ουδέν τυφλόν"

(Τίποτα χωρίς αιτία, τίποτα ανεξήγητο). 

 Είναι θεόσταλτο χάρισμα να κατέχει  κανείς πρόχειρους κι αγαπημένους λόγους που ηρεμούν την ψυχή, όταν αυτή χάνει τον έλεγχο και βρίσκεται σε κατάσταση ταραχής.  Η άσκηση της ψυχικής γαλήνης είναι τέχνη θαυμαστή...

"ηρέμησε το πνεύμα σου και γύρισε πίσω στην πηγή. 

Καθάρισε το σώμα και την ψυχή, αποβάλλοντας κακία κι εγωισμό,

ΕΥΓΝΩΜΩΝ για τα δώρα του Σύμπαντος".

 Η αληθινή ευτυχία βρίσκεται στη γαλήνη του πνεύματος και της καρδιάς. Το "κλειδί"...την "ευθυμία" θα την αναζητήσουμε στο "σκάψιμο του εντός μας''...έχει διάσταση εσωτερική, χωρίς να αγνοήσουμε τις εξωτερικές συνθήκες ,σοβαρότατο παράγοντα στην...άσκηση της τέχνης ,σαν ένθερμοι αναζητητές της γαλήνης της ψυχής.

  Τεράστιο και κοπιαστικό, σχεδόν εξουθενωτικό το έργο της "ενοποίησης" του ψυχισμού, όμως πάντα επίκαιρο και επιτακτικό σήμερα, όσο ποτέ. Η τραγικότητα του σημερινού ανθρώπου είναι το φανέρωμα της συνήθειας στην αυτοεγκατάλειψη. Συνηθίσαμε πια,  αλυσοδεμένοι Προμηθείς, να στρέφουμε τη ρότα του πλεούμενου της ζωής μας στα χνάρια  των άλλων,  παραμερίζοντας το μοναδικό κι ανεπανάληπτο δώρο του Θεού ...τον εαυτό μας, τον ιδανικά προικισμένο με ξέχωρα πλουμίδια κι αρετές.

 Στη διαδρομή των αιώνων, παρά τις τεράστιες αλλαγές στο εξωτερικό περιβάλλον, ο άνθρωπος ταλανίζεται  από τα ίδια ψυχικά πάθη, που όχι μόνο δεν έχουν εκλείψει, αλλά έχουν ενταθεί επικίνδυνα.

 Εμπρός λοιπόν, ταλαίπωρε διαβάτη της ζωής, τίναξε από πάνω σου κάθε ακρασία ,οπλίσου με τα θεϊκά σου χαρίσματα και μπες στον αγώνα  της βιωτής μειδιομείλιχος, πράος και φορτωμένος με τρυφεράδα και γλυκύτητα ...βέβαιος ότι, αν όχι τον πόλεμο το σκληρό, θα κερδίσεις τουλάχιστον τις δύσκολες μάχες... "θαμαί και εν παντί"... ΚΑΝΕΙΣ, ΠΟΤΕ ΔΕΝ ΒΡΗΚΕ ΓΑΛΗΝΗ, ΑΠΟΦΕΥΓΟΝΤΑΣ ΤΑ ΚΑΚΟΤΡΑΧΑΛΑ  ΜΟΝΟΠΑΤΙΑ ΤΗΣ ΖΩΗΣ....'Αλυπος βίος " δεν υπάρχει. Υποφέρουν απ' τα βάσανα πλούσιοι και φτωχοί κι όπου κι αν πάμε, όπου κι αν κρυφτούμε μέσα στον κόσμο, κουβαλάμε μοιραία και το βαρύ μας  φορτίο.( Γαληνός- Περί αλυπίας-δοκίμιο εκλαϊκευμένης φιλοσοφίας).

"Καινούργιους τόπους δεν θα βρεις,

δεν θάβρεις άλλες θάλασσες.

Η πόλις θα σ 'ακολουθεί.

Για τα αλλού μην ελπίζεις,

δεν έχει πλοίο για σε, δεν έχει οδό.

Έτσι που τη ζωή σου ρήμαξες εδώ,

σ όλη τη γη τη χάλασες..."

            Κ. Καβάφης- " Η πόλις"

 

 

Βοηθήματα:1.Εγκυκλοπαίδεια "Πυρσός"

2.Εγκυκλοπαιδικό λεξικό "Ηλίου"

3.Βιος και έργα Πλουταρχου- εκδόσεις 

Κάκτος.

4.Μέγα λεξικό της ελληνικής γλώσσας

Liddell &.Scott.

5." Ο εν τη λέξει λόγος" Άννας Τζιροπούλου, εκδόσεις Γεωργιάδη.

6."Περί Ευθυμίης "Πλούταρχου, Γ Λαθύρη, εκδόσεις Ηλιοδρόμιον.